غزل 37 حافظ: بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است

آموزش لحن دکلمه	مشاوره رایگان فن بیان	نقشه راه فن بیان

.

.
غزل 37 حافظ با بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است آغاز می شود. وزن غزل بیا که قصر امل ، مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلن (مجتث مثمن محذوف مخبون) می باشد. در ادامه می توانید متن کامل غزل و همچنین معنی لغات و شرح و تفسیر ابیات را مشاهده کنید. شرح و تفسیر برگرفته از کتاب شرح سودی بوسنوی بر حافظ ترجمه دکتر عصمت ستارزاده می باشد. ضمنا می توانید از فایل pdf متن، معنی و تفسیر غزل 37 استفاده کنید.

آنچه در ادامه می خوانید:

1- متن غزل

2- دکلمه غزل 

3- شرح و تفسیر غزل

4- معنی لغات

متن غزل 37 حافظ

دکلمه غزل بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است با صدای استاد محمدعلی حسینیان

شرح و تفسیر غزل 37 حافظ

قصرِ اَمَل: کاخ آرزو

سُسْتْ بُنْیاد: بی‌دوام؛ ناپایدار

بنیاد: پایه و اساس

معنی بیت: ساقی شراب بیاور  که لذت حال را ببریم که پایه و اساس این زندگی هیچ و پوچ است و کاخ آرزوها فروریختنی است. یعنی داشتن آرزوهای طول و دراز و پیوسته به فکر آینده بودن و با حیرت و تشویش روزگار گذراندن در عین اینکه حتی نمی دانی ثانیه ای بعد در قید حیات هستی یا نه فایده ای ندارد. پس باده را بیار که خوش باشیم و نقدا از حال استفاده کنیم که در این عالم خلود و بقایی نیست. در بیت بیا که قصر امل سخت سست بنیاد است تکرار حرف س موسیقی بسیار زیبایی به وجود آورده است. همچنین تضاد سخت و سست به زیبایی بیت دو چندان افزوده است. همچنین تکرار حرف ب در مصرع دوم هم قابل توجه است.

غلام: بنده، چاکر

همّت: عزم، ارداه، قصد . در اصطلاح تصوف عبارت است از توجه قلب با تمام قوای روحانی خود به جانب حق ، برای حصول کمال در خود یا دیگری ، به نحوی که به غیر مقصود حقیقی ملتفت نشود… (از فرهنگ مصطلحات عرفا تألیف جعفر سجادی ). نفس پیر. درویشان امروز به جای همت کردن ، نفس کردن میگویند. (یادداشت مؤلف ). نفوذ ناپیدای شیخ در مریدان : اهل صلاح دستها به دعا برداشتند و همت برگماشتند.

چرخِ کَبود: کنایه از آسمان و فلک . کبود رنگی است معروف که آسمان بدان رنگ است . نیلی . لاجوردی . هر چیز که به رنگ نیل باشد.

تَعَلُّق: چنگ درزدن . درآویختن . درآویختن به چیزی و دوست داشتن . پیوستگی و دوستی و محبت و دلبستگی و اتصال و ارتباط.

آزاد: رها؛ یله؛ رسته. بدون دلبستگی به دنیا و تعلقات آن؛ وارسته . در معنای قدیم کسی که بنده و غلام کسی نباشد

معنی بیت: غلام و بندۀ نفسِ پیر و مرادی هستم که در زیر این گنبد نیلی از هر آن چیزی که قابل دلبستگی و وابستگی است، آزاد و رها باشد.

بیت غلام همت آنم که زیر چرخ کبود در بین صوفیان و دراویش به صورت ضرب المثل درآمده است. البته امروز در افواه هم بسیار مشهور و معروف است.

دوش: دیشب

سروش: پیام آور، فرشته، جبرائیل . سرئوشه در اوستا به معنای اطاعت و فرمانبرداری است. از گات ها در اوستا و کتب متاخر زرتشتی چنین برمی آید که سروش حامل وحی است و با جبرائیل سامی یکی دانسته شده است

مژده: خبر خوش به کسی دادن

معنی بیت: چه بگویم که دیشب در میخانه در حالت مستی و از خود بیخودی، فرشته وحی چه خبرهای خوشی داد و گفت …

بلندنظر: در مقابل تنگ نظر به معنای دارای هدف و همت عالی . عالی نظر

شاهباز: باز سفید و بزرگ و پادشاهان با آن شکار می کنند و به ترکی طوغان نامیده می شود. به رنگ زرد خرمایی و خرمایی تیره هم وجود دارد که به آن طرلان، قوش و باز می گویند. عموما به نوع سفید آن شاهباز یا طوغان می گویند.

سِدْرِه نشین: اشاره دارد به درخت سدرةالمنتهی که مسلمانان اعتقاد دارند در آسمان هفتم است و دهخدا می گوید آن درخت کنار است که پیامبر اسلام در سفر معراج با جبرائیل به این نقطه رسید و فرشته وحی به پیامبر فرمودند که از این جا به بعد من اجازه ورود ندارم و شما باید به تنهایی بروید. کنایه از جایگاه برتر انسان نسبت به فرشتگان مقرب

نِشمَین: محل اقامت، خانه، آشیانه

کُنْج: بیغوله، زاویه، کنار، گوشه

مِحْنَت آباد: محنت کده، جایی که پر از بلا و سختی و رنج باشد. کنایه از دنیا است

معنی بیت: ای انسان این دنیای دون و سفلی که تو به آن دل خوش کرده ای، شایسته شان و مقام و منزلت تو نیست. مراد آنکه همانطور که پادشاهان با شاهباز شکار می کنند، تو هم ای انسان، دوست داشتنی ترین و مقرب ترین و شاخص ترین آفریده پروردگار هستی و جایی که تو می توانی بروی بعد از درخت سدرةالمنتهی در آسمان هفتم، هیچ کس حتی فرشته وحی جبرائیل امین هم نمی تواند برود. این دنیای دون خانه و آشیانه تو نیست. به آن دل خوش نکن. این بیت و بیت بعد از زبان سروش و فرشته وحی به انسان گفته می شود.

کُنْگُرِه: بلندیهای هر چیز را گویند عموماً و آنچه بر سر دیوار حصار و قلعه و دیوارهای دیگر سازند. نرده آهنی که برای جلوگیری از ترس افتادن به دور مناره و پل و حصار می کشند و عرب به آن شرفه می گوید.

عَرْش: تخت و سریر پادشاه . فلک الافلاک . آسمان نهم . چرخ اطلس . چرخ فلک .گویند که جنس آن از یاقوت سرخ است که از نور حق تعالی باشد. احکام قضا و قدر خداوند از آنجا نازل می شود. در اصطلاح عرفا عرش محل مقید اسما الهی است. در تداول فارسی زبانان مقصود آسمان است در مقابل فرش که زمین است.

صَفیر: بانگ و فریاد مرغان یا عام است . صفیر زدن به معنای صدا زدن است.

دامْگَه: مخفف دامگاه است و کنایه از دنیا است که پر از مکر و فریب و حیله است.

معنی بیت: ای انسان تو را فلک الافلاک و تخت پادشاهی خداوند صدا می زنند و دعوت می کنند. نمی دانم و در عجبم که در این دنیای دون برای تو چه اتفاقی افتاده است که این چنین دلبسته و اسیر شده ای و به آن تعلق خاطر پیدا کرده ای؟ در اینجا سخن سروش تمام می شود.

حدیث: سخن و کلام

پیرِ طَریقَت: مراد. مرشد. شیخ . پیر. شیخ ِ ارشاد. قطب .رهبری که مریدان را به راه فقر و تصوف رهبری کند . انسان کامل و رهبر روحانی

معنی بیت: نصیحت دارم، به یادت بسپار و بدان عمل کن که این نصیحتی است که از پیر و مرشدم به یادم مانده.

غمِ جهان مخور و پندِ من مَبَر از یاد

که این لطیفۀ عشقم زِ رَهْرُوی یادست

لطیفه: نکتۀ نغز

رَهْرو: سالک، مرید، مسافر

معنی بیت: و آن نصیحت اینکه غصه این جهان را نخور و آن رافراموش مکن که این نکته نغز از سالکی به یادم مانده. (حافظ در بیت بعد منظوری که از غم جهان دارد را بیان می کند)