غزل 40 حافظ: المنة لله که در میکده باز است

غزل 40 حافظ با المنة لله که در میکده باز است آغاز می شود. وزن غزل المنة لله ، مفعول مفاعیل مفاعیل فعولن (هزج مثمن اخرب مکفوف محذوف) می باشد. در ادامه می توانید متن کامل غزل و همچنین معنی لغات و شرح و تفسیر ابیات را مشاهده کنید. شرح و تفسیر برگرفته از کتاب شرح سودی بوسنوی بر حافظ ترجمه دکتر عصمت ستارزاده می باشد. ضمنا می توانید از فایل pdf متن، معنی و تفسیر غزل 40 حافظ استفاده کنید.

آموزش لحن دکلمه	مشاوره رایگان فن بیان	نقشه راه فن بیان

آنچه در ادامه می خوانید:

1- متن غزل

2- دکلمه غزل 

3- شرح و تفسیر غزل

4- معنی غزل و لغات

متن غزل 40 حافظ

دکلمه غزل 40 حافظ

دکلمه غزل المنة لله که در میکده باز است با صدای استاد محمدعلی حسینیان

شرح و تفسیر غزل 40 حافظ

اَلْمِنَّةُ لِلَّهْ: منت خدای‌راست؛ سپاس خدا را. خدا را شکر

میکده: [ م َ / م ِ ک َ دَ / دِ ] میخانه، شرابخانه

معنی بیت: چون که نیاز و حاجت ما به باده گساری و میگساری در میخانه برآورده می شود خدا را شکر که میخانه ها باز شده است

خُم: ظرفی سفالین یا گلین و بزرگ که در آن آب و دوشاب و سرکه و شراب و آرد و مانند آن کنند

جوش و خروش: مراد جوشیدن و غل غل کردن شراب در خم است

مِی: شراب

مَجاز: استعمال کلمه‌ای در غیر معنی حقیقی خود که از جهتی مناسبت با معنی اصلی داشته باشد

معنی بیت: ظرف باده معرفت سالکان و رهروان راه حق به جوش آمده است و شرابی که در آن است شراب معرفت حقیقی است نه شراب انگور که سودای باطل برمی انگیزد

بَرِ غِِیْر: نزدیک غریبه، کنار بیگانه

دوست: یار، رفیق یکدل و یکرنگ

معنی بیت: سر و رازی که به کسی نفته ایم را به یار و محبوب می گوییم که او محرم و سرنگهدار است.

شَرْح: بیان، توضیح

شکن: [ ش ِ ک َ ] چین و شکنج و تا. چین زلف یا جامه را گویند مانند شکن زلف و شکن جامه

زلف: [ زُ ] موی سر. گیسو . فارسیان زلف بالضم ، بمعنی موی چند که بر صدغ و گرد گوش روید و مخصوص محبوبان است استعمال کنند و این مجاز است از جهت سیاهی

خم اندر خم: [ خ َ اَ دَ خ َ ] (صفت مرکب ) پیچاپیچ . پیچ درپیچ

کوتَه: مخفف کوتاه

دراز است: طولانی است، مُفَصَّل است، مشروح است مبسوط است

معنی بیت: داستان عشق و عاشقی و توضیح و بیان زیبایی گیسوی تابدار معشوق که دلربای عاشقان بسیاری است طولانی است در این مجال نمی گنجد

مجنون: لقب قیس بن ملوح است که از بنی جعده بود. از شدت عشق لیلی دیوانه شد و بدان جهت مجنونش خواندند.

گفت با لیلی خلیفه کاین تویی
کز تو شد مجنون پریشان و غوی
از دگر خوبان تو افزون نیستی
گفت خامش چون تو مجنون نیستی (مولوی)

خَمِ طُرِّۀ لیلی: دستۀ موی تابیده در کنار پیشانی لیلی

رخساره: [ رُ رَ /رِ ] (اسم مرکب ) رخسار. روی و صورت و چهره و سیما

محمود: سلطان محمود. [ س ُ م َ] (360 ـ 421 ه . ق) مقتدرترين پادشاه سلسله غزنوى و واسطه عقد اين خاندان بود. وى در سال 387 ه . ق به حكومت رسيد و تا سال 421 ه بر اريكه قدرت بود. شخصيت تاريخى محمود در زمان حياتش كم كم به اسطوره پيوند مى‏خورد و حكايات افسانه مانند به او نسبت مى‏ دهند. مرگ محمود نيز چون قهرمانان اسطوره‏اى بيان شده است كه نشسته جان مى‏سپارد. به اين دليل در نزد شعراى عارف شخصيتى متعالى يافته است. مخصوصا دلبستگى او به غلام ترك زاده‏اى به نام ابوالنجم اياز (وفات 449) دستاويزى شد براى شعراى عارف و صوفيان شاعر كه با توسعه و تحول اين داستان شخصيت آن دو را مظهر عاشق و معشوق و طالب و مطلوب عرفانى بدانند. آنگونه كه تاريخ روايت مى‏كند، غلام ترك زاده‏اى بنام اياز فرزند اويماق نزد پادشاه مقتدر غزنوى محمود بن سبكتگين، محبوبيت ويژه داشت و داستان اين محبوبيت در سراسر حكومت شاه غزنوى گسترش يافته و زبانزد خاص و عام گشته بود. بعد از مرگ محمود شهرت اين داستان بيشتر شد و جايگاه رفيعى در ادبيات غنايى و عرفانى فارسى پيدا كرد.

ایاز: آیاز. آیازاویماق . نام غلام محمودبن سبکتکین . این غلام برای کثرت فِراست و هوش و جنگجوئی و هم زیبائی و جمال محبوب سلطان بود

معنی بیت: دل مجنون به خاطر تاب زلف پیشانی لیلی در فراق عاشقی می سوزد همانطور که ایاز روی چشمان سلطان محمود جای دارد و محبوب و معشوق اوست. حاصل کلام آنکه سلطان هم که باشی عاشقی از جنس نیاز و دلبری از جنس ناز است.

دیده بردوختن: چشم پوشیدن، صرف نظر کردن

باز: پرنده شکاری . برای اینکه باز را دست آموز کنند چنین می گویند که که پلک چشمان او را می دوزند و بعد از چند روز قسمتی از چشمش را باز می کنند و در کف دست به او غذا می دهند. هر روز شکاف چشمش را بیشتر باز می کنند و به همان منوال به او غذا می دهند و به این روش باز را دست آموز می کنند.

معنی بیت: مانند باز دست آموزی که پلک هایش را می دزوند از زمانی که چشم من به صورت زیبای تو افتاده است دنیا برایم تیره و تار شده است و از دنیا بریده ام.

کَعْبِه: خانه خدا

قِبْلِه: حکم خداوند

نَماز: جهتی که هنگام نماز خواندن به آن رو می کنند.

معنی بیت: کوی تو، کعبه و ابروانت قبله نماز عاشقان است.