فن بیان چیست؟

فن بیان چیست ؟

فن بیان یکی از مهمترین مهارت های ارتباطی انسان امروز است که در مسیر پیشرفت و ترقی او تاثیر به سزایی دارد. چگونه بیان خوبی داشته باشیم ؟  آیا می توان آنرا با چند تکنیک ساده یاد گرفت؟ همه این ها سوالاتی است که قصد داریم در این مقاله به آن پاسخ دهیم.

فن بیان در کدام قسمت از نقشه راه سخنرانی قرار دارد؟

قبل از ورود تخصصی به این مقوله قصد دارم از ارتفاع بالاتری هم این موضوع را مورد بررسی قرار دهیم. اگر ارتباطات کلامی انسانی را شامل پنج دسته مذاکره، مناظره، مباحثه، گفتگو و سخنرانی بدانیم، سخنرانی و سخنوری عالیترین نوع ارتباط کلامی انسانی است. بنابراین اگر ما مهارت های لازم برای سخنرانی و سخنوری را کسب کنیم، می توانیم مدعی باشیم که در سایر مهارت های ارتباطی انسانی هم به تسلط کافی و وافی رسیده ایم. برای رسیدن به جایگاه سخنوری حرفه ای ما به مهارت های مختلفی نیازمندیم. تحلیل زبان بدن، اشراف به مهارت های ارتباطی، بیان موثر، آموزش مبانی سخنوری حرفه ای، خبرخوانی، نحوه تهیه نطق، محتواسازی، آشنایی با مبانی شعر و ادبیات، تاریخ تفکر انسانی، جامعه شناسی، روانشناسی، سیاست، تعلیم و تربیت، اقتصاد، هنر، ادیان و مذاهب از جمله این مهارت هاست. به عبارت ساده تر یک سخنور و سخنران حرفه ای باید  اولا روش سخنرانی را بشناسد و ثانیا یک انسان شناس باشد تا بتواند برای انسان ها سخنرانی کند، روی آن ها تاثیر بگذارد و آن ها را در مسیر دلخواه خود رهنمون شود.

فن بیان چیست

تعریف

فن بیان به معنای چگونکیِ ادایِ کلمات و جملات است. فرض بر این است که شما سایر مهارت های سخنرانی را آموخته اید و به عبارت ساده تر مشکلی در مهارت بیان و انتخاب کلمات و جملات و محتواسازی ندارید و نحوه بیان به شما کمک می کند که آنچه را که می خواهید بیان کنید زیباتر، اثرگذارتر و خوش آهنگ تر به گوش مخاطب برسد.

مهمترین سرفصل های آموزشی

مهمترین موضوعاتی که ما با آن مواجهیم، تنفس صحیح در سخنرانی، کیفیت صدا، تلفظ صحیح مخرج حروف، تکنیک ها و سرانجام آمورش لحن است. مسئله صدا دبسیار حائز اهمیت است. یکی از عناصر مهمی که تکنیک شما را افزایش می دهد و به آن قدرت نمایش و اجرا می دهد، کیفیت صدا است. اگر کیفیت صدای شما در سطح مطلوبی نباشد و به عبارت دیگر شما از یک صدای قدرتمند و استاندارد برخوردار نباشید، هیچ کدام از تکنیک ها قابلیت اجرا پیدا نمی کنند. و آخرین قسمت که مهمترین و البته دشوارترین قسمت آن می باشد، لحن است. به عبارت ساده تر کیفیت صدا و تکنیک ها به شما کمک می کند که به لحن مناسب دست پیدا کنید. یعنی کیفیت صدا و تکنیک ها همگی در خدمت لحن قرار می گیرند تا نهایتا شما به مهارت و تسلط دست پیدا کنید.

لحن فقط از جنس تکنیک نیست.

لحن، مفهوم و تکنیک را توامان در بر دارد و همانطور که می دانید مفهوم همیشه مقدم بر تکنیک است. یعنی شما برای خوانش یک متن، شعر، دیالوگ و یا ایراد یک سخنرانی، ابتدا باید مفهوم سخنرانی را درک کنید تا متناسب با آن بتوانید از کیفیت و ویژگی های صدا و همچنین از تکنیک ها استفاده کنید تا بتوانید به زیباترین و اثرگذارترین نحو ممکن خوانش متن و شعر و دیالوگ و یا سخنرانی خود را انجام دهید.

1.صدا :

منظور از داشتن یک صدای قدرتمند و استاندارد و حرفه ای، ویژگی های ذاتی و ژنتیکی صدا نیست. تفاوت یک صدای حرفه ای و استاندارد با یک صدای مبتدی در نوع تنفس و کارکرد عضلاتی است که در تولید صدا نقش دارند. به هیچ وجه صدای خود را با کسی مقایسه نکنید. قرار نیست صدای شما شبیه کسی شود. تمرین های صداسازی و تنفس، صدای شما را نسبت به صدایی که اکنون در اختیار دارید، حرفه ای تر و زیباتر و اثرگذارتر می کند. نحوه کارکرد تارهای صوتی حنجره در اختیار ما نیست و ما کنترلی روی نحوه عملکرد آن نداریم. فقط در زمان هایی که از صدای خود به صورت نامناسب و نابجا استفاده می کنیم به دلیل گرفتگی صدا متوجه عملکرد تارهای صوتی حنجره می شویم. اما آنچه که در موضوع تنفس و صداسازی مهم است، نحوه ضربه زدن با هوا به تارهای صوتی حنجره است. هرقدر کنترل شما روی هوایی که تنفس می کنید بیشتر باشد و قدرت و سرعت عمل این ضربه دقیق تر باشد، شما از کیفیت صدای استانداردتری برخوردار هستید. به همین دلیل تنفس شکمی یا دیافراگمی بهترین نوع تنفس برای تولید صداست.

 نحوه تمرین تنفس شکمی در حالت خوابیده

کنترل شما روی هوا در تنفس شکمی 100 % است در حالیکه در تنفس سینه ای این گونه نیست. در تنفس سینه ای قفسه سینه به سمت بالا و شکم به سمت داخل حرکت می کند. حرکت قفسه سینه به سمت بالا و پایین و با توجه به حجم و وزن قفسه سینه، مستلزم صرف انرژی زیادی است. به همین دلیل بیش از نیمی از هوایی که از این طریق به دست می آید صرف بالا و پایین رفتن قفسه سینه می شود. در نتیجه کنترل شما روی هوایی که از طریق تنفس سینه ای به دست می آید، بسیار کم است. از طرفی حجم کم هوای باقیمانده برای تولید یک صدای استاندارد و حرفه ای کفایت نمی کند. در نتیجه شما برای کمبود هوا، به عضلات ناحیه گلو فشار وارد می کنید تا با انقباض عضلات آن، هوا را با شدت بیشتری از گلو خارج کنید تا کیفیت صدای بهتری را تجربه کنید. این کار باعث می شود که عضلات گلو در حالت انقباض قرار گیرد و اگر شما در این حالت بخواهید به مدت طولانی صحبت کنید گلودرد می گیرید. از طرف دیگر این نوع تنفس باعث می شود در جلسات مهمی که قصد ارائه و کنفرانس داشته باشید، اضطراب بیش از حدی را تجربه کنید و گلویتان خشک شود.

فن بیان چیست

تنفس دیافراگمی اولین تمرین برای صداسازی حرفه ای

همچنین تنفس های عمیقی که قبل از شروع سخنرانی انجام می دهید، به جای آن که به شما آرامش بیشتری بدهد، شما را دچار اضطراب بیشتر و ضربان قلب سریعتر می کند. همچنین تنفس سینه ای باعث می شود که نیمی از ظرفیت تولید صدا در ناحیه شکمی از چرخه تولید صدا خارج شود و صدا حجم، زنگ و طنین لازم را آنچنان که باید و شاید پیدا نمی کند. و در انتها به دلیل حجم کم هوا در این نوع تنفس و همچنین عدم وجود کنترل کامل برای ضربه زدن به تارهای صوتی به صورت قدرتی و سرعتی، امکان اجرا کردن تکنیک ها وجود ندارد و اغلب کسانی از تنفس سینه ای استفاده می کنند، موقع سخنرانی صدای یکنواختی دارند و باعث خستگی و کسالت مخاطب می شوند. اما در تنفس شکمی شما  هیچ کدام از این مشکلات را ندارید و بیشترین کنترل را روی هوا ناشی از این نوع تنفس دارید و با کمترین میزان مصرف انرژی بیشترین، مقدار بیشتری هوا را در اختیار دارید. نکته قابل ذکر این است که کسانی که در ابتدا شروع به تمرین های تنفسی می کنند به دلیل ضعفی که در عضلات بین دنده ای و عضله دیافراگم دارند، احساس می کنند که در این نوع تنفس هوای کمتری نسبت به تنفس سینه ای دارند، ولی به مرور و با قویتر شدن این عضلات، این حس هم برطرف می شود.

2. تلفظ صحیح :

 معمولا وقتی شما به کسی می گویید که محکم صحبت کن، بلند صحبت می کند و تن صدای خود را بالاتر می برد. درصورتی که محکم صحبت کردن به تلفظ صحیح و دقیق مخرج حروف برمی گردد. تلفظ صحیح و دقیق مخرج حروف در وهله اول به تنفس صحیح و تمرینات منظم صداسازی و در مرحله دوم به قدرت عضله زبان و لب ها بستگی دارد. بعد از خروج صدا از مجرای گلو و دهان، با انسدادی که توسط لب ها و زبان در مسیر خروجی هوا ایجاد می شود، حروف تلفظ می شوند. اگر عضله زبان و لب ها از قدرت لازم و همچینن سرعت عمل و روانی لازم برخوردار نباشند، مخرج حروف به درستی تلفظ نمی شود و سخن شما، قوام و استحکام و روانی خود را از دست خواهد داد. بیشتر افراد هنگام سخن گفتن برخی از مخرج های حروف را تلفظ نمی کنند و یا آن ها را ضعیف تلفظ می کنند.

فن بیان چیست

مهمترین دلیل تند صحبت کردن

یکی از مهمترین و اساسی ترین دلایل تند صحبت کردن، عدم تلفظ صحیح و ادای درست مخرج حروف است. نکته مهم این است که شما می توانید با هر سرعتی که می خواهید صحبت کنید، ولی به شرط آن که تمامی مخرج حروف را درست و دقیق تلفظ کنید. همچنین بسیاری از افراد هنگام سخن گفتن به دلیل ضعف عضله لب ها و زبان، در تلفظ برخی کلمات دچار مشکل شده و اصطلاحا تپق می زنند. این تپق زدن به روانی سخن آسیب می زند. البته نکات و ظرائف و دقایق بسیاری در این موضوع وجود دارد که می توانید با مراجعه به آموزش های تصویری و سایر مقالات از آن ها آگاه شوید. تمرین های مداوم و مستمر تلفظ می تواند این مشکل را در مدت زمان چند ماهه برطرف کند.

3. تکنیک ها:

 تکنیک ها شامل موارد متعددی مانند اکسان گذاری، تنالیته یا فراز و فرود صدا، تکیه کلام، تکیه هجا، انواع مکث ها و … می شود که رعایت این تکنیک ها توانایی شما را بهبود می بخشد. البته اجرای این تکنیک ها به تمرینات مستمر خوانش شعر، متن خوانی، دیالوگ گویی و همچنین سخنرانی نیاز دارد. البته اغلب این تکنیک ها که سرانجام شما را به سوی لحن مناسب هدایت می کند در راستای درک مفاهیم مرتبط با موضوع سخنرانی، شعر، متن یا دیالوگ اتفاق می افتد.

 4. لحن :

 لحن به معنای احساس گوینده است که در کلام و سخن او، ساری و جاری است. بسیاری از افراد هنگام خوانش شعر، متن، دیالوگ گویی و یا سخنرانی فاقد لحن هستند به این معنی که احساس آن ها و سخن آن ها دو خط موازی را طی می کند و هرگز روی هم سوار نمی شود تا بتواند تصویر مشخصی را به مخاطب منتقل کند. لحن آواگری غیرکلامی است. به عبارت دیگر مربوط به رفتار غیرکلامی یا زبان بدن می باشد. اینکه شما چگونه می توانید به لحن مناسب دست پیدا کنید، مسیر طولانی کسب دانش های لازم در این زمینه است که به درک و فهم سخنران از موضوع مورد سخنرانی و همچنین آمادگی لازم برای استفاده از تکنیک ها و از طرف دیگر تنفس صحیح و تمرینات صداسازی و تلفظ مناسب بستگی دارد.

لحن نادرست تصویر غلط حس نادرست

در واقع لحن به معنای دستگاه مبدلی است که تصویر سخنران از موضوع سخنرانی را به مخاطب منتقل می کند. هر قدر شما لحن بهتری داشته باشید، این دو تصویر شباهت بیشتری به هم دارد. از این رو یکی از مهمترین و اساسی ترین مهارت های لازم در لحن، تصویر برداری از متن، شعر، دیالوگ و یا موضوع سخنرانی است. چون این تصویرهاست که به شما احساس می دهد و اگر نتوانید تصویربرداری مناسبی انجام دهید در انتقال این احساس دچار مشکل می شوید و لحن را از دست می دهید. تنالیته صدا، اکسان گذاری، تکیه کلام و تکیه هجا مهمترین ابزار در دست سخنران است تا به واسطه آن بتواند تصویر درست را به مخاطب منتقل کند. آموزش لحن پیچیده ترین و دشوارترین موضوع تمرین مکرر و مستمر است. به بیان شفاف تر، لحن مناسب اقیانوسی است که شما می توانید باندازه بضاعت و توانایی دانشی و مهارتی خود، در آن به پیش روید.