چگونگی ایجاد صدا و اندام های صداساز :
شناخت از نحوه تولید صدا می تواند به علاقمندان حوزه صداسازی کمک کند تا با تمرکز و تسلط بیشتری به مهار صدای خود بپردازند.صوت از ارتعاش دو تیغه‌ی نازک به نام «تارهای صوتی» که در حنجره قرار دارند به وجود می‌آید.
حنجره در عقب زبان و در بخش فوقانی نای قرار دارد.
وقتی ماهیچه‌های تارهای صوتی که حالت ارتجاعی دارند، کشیده می‌شوند، شکاف باریکی بین آنها ایجاد می‌شود که با عبور هوای بازدم از این شکاف، تارهای صوتی به ارتعاش در می‌آیند.
این ارتعاش، هوای داخل حلق، شش ها، دهان و حفره‌های بینی را نیز مرتعش می‌کند و بدین ترتیب صوت ایجاد می شود.
نقش مکانیسم تنفسی در تولید صدا
مکانیسم تنفسی موجب بروز دو نوع جریان هوا می شود:
1. جریان هوای دم
2. جریان هوای بازدم.
در بیشتر زبانهای دنیا از جمله زبان فارسی، از نوع دوم یعنی از جریان هوای بازدم استفاده می شود.
اندام های صوتی که نقش تولید آواهای صوتی را به عهده دارند عبارتند از :
الف) اندامهای تنفسی
ب) اندامهای واک ساز
ج) اندامهای آواساز
الف) اندام های تنفسى:
اندامهای تنفسی عبارتند از (شش‌ها، دیافراگم، ناى، نایژه‌ها، نایژک‌ها)
- شش‌ها: دو اندام اسفنجی شکل هستند که در درون قفسه‌ی سینه جای دارند و به وسیله‌ی دو نایژه به ناى متصل می‌شوند.
- نایژه‌ها: هریک به لوله های کوچک‌تری به نام نایژک‌ها تقسیم می‌شوند.
- نایژک‌ها: در تمام شش‌ها پراکنده شده‌اند.
- پرده‌ی دیافراگم: در قسمت زیرین شش‌ها یک پرده‌ی ماهیچه‌ای وجود دارد که، قفسه‌ی سینه را از شکم جدا می‌کند. این پرده به شکل یک قوس است که در هنگام انقباض قسمت بیرونی آن به طرف بالا می رود و تا حدودی به شکل گنبد در می‌آید و باعث می‌شود تا حجم قفسه‌ی سینه کم شده، به جداره‌ی خارجی شش‌ها فشار وارد شود و هوای داخل شش‌ها به بیرون رانده شود. این عمل را «بازدم» می‌گویند.
خاصیت اسفنجی باعث می‌شود که شش‌ها دوباره به حالت اول برگردند. در این هنگام فشار هوای درون شش‌ها کم‌تر از هوای بیرون است و در نتیجه هوای خارج به درون شش‌ها مکیده می‌شود. این عمل «دم» نام دارد.
- ناى: شش‌ها به وسیله‌ی دو لوله‌ی غضروفی به نام نایژه به ناى وصل می‌شوند. ناى خود به گلو وصل می‌شود. لوله‌های ناى از حلقه‌های غضروفی تشکیل شده‌اند که به وسیله‌ی بافت های ماهیچه‌ای به یکدیگر متصل می شوند.
ب)اندام های واک ساز
به طور کلی در حنجره واقع شده اند. در این بخش محفظه‌ای به نام تیروئید قرار دارد که درون آن دو پرده‌ی ماهیچه‌ای بسیار ظریف به نام تارهای صوتی قرار دارند. یک سر آنها به تیروئید وصل است و سر دیگر آنها به دو غضروف مثلثی شکل به نام «اری تی نوئید» متصل است. چرخش این دو غضروف حول قاعده‌ی خودشان باعث نزدیک شدن تارهای صوتی به یکدیگر یا دور شدن آنها از هم می‌شود و یک سری امواج صوتی تولید می‌کند. این امواج پس از عبور از حفره‌های بینى، دهان و بینى، تولید صدا(واک) می‌کنند.
ج) اندامهای آواساز عبارتند از:
- چاکنای
- حفره‌ی حلق
- حفره‌ی دهان
- حفره‌ی بینی که همگی بالای حنجره قرار دارند.
- چاکناى: فاصله‌ی بین تارهای صوتی را چاکناى می‌گویند.
- حفره‌ی حلق: دیواره‌های این حفره خاصیت انعطاف پذیری زیادی دارند. حلق در جلو به حفره‌ی دهان و حفره‌ی بینی مربوط می‌شود. دیواره‌ی حلق را ریشه‌ی زبان تشکیل می‌دهد. ابعاد حلق را می‌توان با جلو یا عقب بردن زبان، کم یا زیادتر کرد.
- حفره‌ی دهان: انعطاف پذیرترین و پرکارترین بخش اندام های آواساز حفره‌ی دهان می‌باشد. حفره‌ی دهان از بخش‌های زیر تشکیل شده است: ملاز، کام، لثه، زبان، دندان‌ها و لب ها
ملاز: ملاز یا زبان کوچک زائده‌ای است نرم و گوشتی که در انتهای نرم کام قرار دارد. حرکت ملاز به سوی بالا منجر به بسته شدن راه عبور هوا از طریق حفره‌های بینی و اتصال دهان و حلق به یکدیگر می‌شوند.
کام: سقف دهان از پشت دندان‌های بالا تا زبان کوچک امتداد دارد. بخش پیشین آن به نام سخت کام، استخوانی و بدون حرکت است. ولی بخش پسین آن یعنی نرم کام، گوشتی و متحرک است.
لثه: پشت دندان‌های بالا را لثه می‌نامند که ناحیه‌ای سخت و استخوانی و تا حدودی محدب شکل است.
زبان: اندامی است نرم و گوشتی که دارای قابلیت انعطاف و تحرک فراوان است. بافت ماهیچه‌ای آن طوری است که به تمام جهات چرخش دارد. زبان مهم‌ترین عامل گویایی و تولید آواها است.
چگونگی ایجاد صدا و اندام های صداساز
دندان‌ها: دندان‌های ردیف بالا به فک ثابت متصل می‌شوند. دندان‌های ردیف پایین به فک متحرک متصل هستند و از دندان‌های آواساز محسوب می‌شوند. تعداد دندان‌ها در انسان بالغ بر سی و دو عدد است. هشت دندان جلو را دندان‌های پیشین می‌نامند. دندان‌های پیشین تاجی برنده دارند. در میان آنها چهار دندان نیش که تاجشان مخروطی و تیز است قرار دارد. در فک بالا و پایین هشت دندان آسیای کوچک با تاجی پهن و سپس 12 دندان آسیای بزرگ قرار دارد.
لب‌ها: پس از زبان، مهم‌ترین اندام آواساز لب‌ها هستند. لب‌ها ساختمانی ماهیچه‌ای دارند. لب ها هم مانند زبان در تمام جهات حرکت می‌نمایند. لب‌ها عامل اصلی تولید برخی از آواها به ویژه مصوت ها (اَ، اِ، اُ، آ، او، ای) هستند.
حفره‌ی بینى: این حفره‌ها در بالای حلق قرار دارند. با پایین آمدن آن، گلوگاه به حفره‌های بینی متصل می‌شود. با بالا کشیده شدن آن، راه عبور هوا از طریق حفره‌های بینی مسدود می‌گردد. اگر راه عبور هوا هنگام ارتعاش تارهای صوتی از طریق دهان مسدود باشد، هوا از حفره‌های بینی عبور می‌کند و موجب ارتعاش هوای داخل حفره‌های بینی می‌گردد. این مکانیسم کیفیت خاصی به صدا می‌بخشد که به آن خیشومی(غنه‌ای) می‌گویند. مانند دو صامت (م، ن).
ساخت آواها با دستگاه صوتی
در طول تنفس طبیعی، تارهای صوتی، آرام و رها جدا هستند.
در طول پدیدآیی آواها یا همان حروف و صدای مفهوم دار، چین خوردگیهای جمع شده از جریان هوا از طریق حنجره جلوگیری می‌کنند. راه‌های فرار هوا از میان چین خوردگیها در شکست‌های کوتاهی در صدم یا هزارم ثانیه اتفاق می افتد. این شکستها باعث ارتعاشاتی درهوا می‌شود.
ترکیب تنش و فشار هوا، روی تارهای صوتی، انواع زیر و بمی و بلندی صدا را به وجود می‌آورد. هر ارتعاش کوچکی که تولید شود می‌تواند صدای آوایی در پی داشته‌باشد.
درست همان‌طوری‌که در سازهایی مثل ویلون وتار حفره پشت آنها صداهای پدید آمده را تقویت و رساتر می‌کند. در دستگاه صوتی هم حفره‌های گلو، دهان و بینی این اقدام را انجام می‌دهند.
در اینجا می‌توان به نقش کمکی سینوس‌ها و استخوان‌های جمجمه در رابطه با تقویت صدا اشاره کرد. تشدید صدا در حفره بینی آشکارترین حالت در تلفظ آواهای توبینی است. همچون ادای حرف «م» یا «ن». برای دریافت نقش تقویت‌کننده حفره‌ای مثل حفره بینی، می‌توانید دهان را کاملا بسته و از بینی صحبت کردن را تجربه کنید.
ثبت ديدگاه