خداحافظی، یکی از مهارت های مهم ارتباط موثر است. شروع یک رابطه و پایان یک رابطه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. علت آن است که مخاطب این دو قسمت را بیش از سایر قسمت های یک رابطه به ذهن می سپرد.
الف- چه نکاتی را باید رعایت کنیم؟
پایان یکی از مهمترین ارکان سخنرانی و یا ارتباط موثر است.بسیاری از متخصصین ارتباطی بر این عقیده اند که اهمیت پایان از سایر قسمت های ارتباط موثر بیشتر است. علت آن است که بیشترین خاطره و یاد مخاطب از شما مربوط به زمان خداحافظی است.
مواردی که باید رعایت کنید:
1- انرژی صدا
بسیاری از افراد هنگام خداحافظی از پایین ترین انرژی برای تولید صدا برخوردارند. صدای ضعیف و با اندازه پایین، نشان می دهد که شما شوق دوباره برای دیدار ندارید. بنابراین سعی کنید با انجام تمرینات میزان انرژی صدایتان را تا پایان رابطه و زمان خداحافظی حفظ کنید.
2- لحن
لحن به معنای احساسی است که شما به مخاطب منتقل می کنید و این احساس در فن بیان خداحافظی اهمیت صدچندان دارد. با انتقال احساس صمیمیت و ادب و احترام می توانید تا همیشه احساس احترام را برای خودتان بخرید. 
ب- موارد مهم
پایان مؤدبانه
باید توجه داشت که به غیر از فرمان «اول اولین چیز» مغز فرمان دیگری نیز دارد و آن «آخرین چیز هم» می‌باشد. این فرمان دال بر این است که از بین تمام چیزهایی که خواص یکسان دارند شما «آخرین» چیز را بیشتر به یاد می‌سپارید. شما احتمالاً موارد زیر را به راحتی به خاطر می‌آورید:
- آخرین فرد جدیدی که ملاقات کردید.
- آخرین باری که فرد مورد علاقه‌اتان را ملاقات کردید.
- آخرین مکان اجتماعی را که در آن بودید.
نه تنها اشخاص و حوادث را ذهن فرا می‌خواند بلکه بخاطر می‌آورد که کجا بوده‌اید چه پوشیده‌اید هوا چطور بوده و چه کسی با شما بوده است. رعایت این قانون شما را به هنگام پایان دادن به مکالمات هوشیار نگاه خواهد داشت. در پايان يك گفتگو بايد خداحافظي لذت‌بخشي انجام شود و البته بايد به ياد داشت كه يك پايان خوب مي‌تواند تضمين كننده رابطه در دفعات بعد نيز باشد.
ج- پایان مودبانه به رابطه
1- خداحافظ ای همنشین همیشه
2- خدا نگهدارِ حالِ خوبتان باشد
3- سپاسگزار همیشگیِ شما هستم
4- همیشه منشاء خیر و اثر باشید
5- از مصاحبت جنابعالی لذت بردم
6- لطف شما مزید امتنان است
7- سایه عالی مستدام
8- دلتان شاد و لبتان خندان
9- خانه دلتان همیشه روشن باشد
10- آرزوهاتان بلند، دیوار دوستی تان کوتاه، عمرتان دراز باد
د- جملات برای پایان رابطه
1- خدانگهدار
2- شما را به خدای بزرگ می سپارم
3- ایام به کام
4- روز خوش و خدانگهدار
5- شب خوش و خداحافظ
6- مرحمت عالی متعالی
7- به امید دیدار
8- از دیدار شما بسیار خوشوقت شدم. به امید دیدار دوباره
9- با اینکه دلم نمی خواهد از شما جدا شوم ولی چاره ای نیست. شما ره به خدا می سپارم
10- رخصت مرخصی می فرمایید
11- دوست عزیزم بدرود
12- همیشه سلامتی همراهتان باشد
13- خدا پشت و پناهتان باشد
14- خدا حافظِ همیشگیِتان
15- رفتنی باید برود، شما برقرار باشید
16- می روم ولی دلم پیش شماست
17- دلم را پیش شما می گذارم و می روم
18- برقرار و پاینده باشید
19- پایا و پاینده باشید
20- پایدار و سربلند باشید
21- سرتان سلامت باشد
22- سرافراز و سربلند باشید
23- سرتان سلامت
24- لطف عالی مزید
25- در پناهِ حق
26- حقْ نگهدارتان
27- دست حق به همراهتان
28- در سایۀ حق متعال
29- یا حق
30- یا علی
31- عزت زیاد
32- زنده باشید
33- پاینده باشید
34- برقرار باشید
35- اجازه مرخصی می فرمایید
36- امری نیست
37- فرمایشی نیست
ه- چگونه جواب دهیم؟
1- در پناه حق
2- به امید دیدار
3- خوش آمدید
4- خوش تشریف آوردید
5- باز هم به ما سر بزنید
6- از دیدن شما خوشحال شدیم
7- به خانواده محترم سلام برسانید
8- خدانگهدار شما هم باشد
9- خداحافظِ شما
10- از قول من سلام مخصوص به خانواده برسانید
11- انشاءالله که به زودی دیدارها تازه شود
12- در امان خدا
13- از دیدار شما لذت بردیم
14- با حضور شما بسیار خوش گذشت. باز هم از این کارها بکنید
15- دلتنگتان می شویم
و- متن
الف) نبود و فقدان شما مایه حسرت و دلتنگی است؛ باری به امید دیدار شما، غم روزهای تلخ جدایی را به سختی و مشقت، تحمل خواهیم کرد.
ب) می دانم که زمان فراق و جدایی رسیده است. چه به یاد ما باشید یا نباشید، همواره و همیشه قلب من با یاد شما خواهد بود. دعای خیر و نیکی من بدرقه راهتان است. خداوند شما را برای ما حفظ کند.
ز- متن ادبی
1- به پایان آمد این دفتر حکایت همچنان باقی است.
2- گرچه منزل بس خطرناک است و مقصد بس بعید
هیچ راهی نیست کان را نیست پایان غم مخور (حافظ)
3- غزل برداشته رامشگر رود
که بدرود ای نشاط وعیش بدرود
4- بدرود ای پدر و مادرم از من بدرود
که شدم فانی و در دام فنایید همه
5- عهد عشق نیکوان بدرود باد
وصل هجرهردوان بدرود باد (خاقانی)
6- تو بدرود باش و مرا یاد دار
روان را ز درد من آزاد دار (فردوسی)
7- ای همنفسان مجلس رود
بدرود شوید جمله بدرود (نظامی)
8- همی بدرود پیر و برنا بهم
ازو داد بینیم و زو هم ستم (فردوسی)
9- بگفت این و بدرود کردش به مهر
که یار تو بادا برفتن سپهر
10- گفتم از بهر خدا ای سره مهمان عزیز
اینچنین زود کنی معتقدان را بدرود؟ (مولوی)
11- با اینکه چو دیده نازنینی
بدرود که دیگرم نبینی
بدرود که رَخْتِ راه بستم
در کشتیِ رفتگان نشستم
بدرود که بارْ بَرْ نهادم
در قبضِ قیامت اوفتادم
بدرود که خویشی از میان رفت
ما دیر شدیم و کاروان رفت
بدرود که عزم کوچ کردم
رفتم نه چنان که باز گردم (نظامی)
12- من اینک شدم شاه بدرود باد
شما شاد باشید و من نیز شاد
13- عافیت خواهی نظر در منظر خوبان مکن
ور کنی بدرود کن خواب و قرار خویش را (سعدی)
14- ای ز ما سیر آمده بدرود باش
ما نه خشنودیم تو خشنود باش (سنایی)
15- دمت گرم و سرت خوش باد (اخوان ثالث)
ح- متن عاشقانه
1- ماجرای من و معشوق مرا پایان نیست
هر چه آغاز ندارد نپذیرد انجام (حافظ)
2- ماه کنعانی من مسند مصر آن تو شد
وقت آن است که بدرود کنی زندان را (حافظ)
3- بوسه دادن به روی دوست چه سود
هم در این لحظه کردنش بدرود (سعدی)
4- هر که را با ماه رویی سرخوشست
دولتی دارد که پایانیش نیست (سعدی)
5- مرا سخن به نهایت رسید و فکر به پایان
هنوز وصف جمالت نمی‌رسد به نهایت
6- در این پایان در این ساران چو گم گشتند هشیاران
چه سازم من که من در ره چنان مستم که لاتسأل (مولوی)
7- حدیث عاشقان پایان ندارد (مولوی)
8- کاش های بی شمارم هست، کاش
کاش پایان سخن آغاز بود
9- انگار که لحظه ای بیش نگذشته است. چقدر زود دیر می شود. خدانگهدار
10- هنوز نیامده رفتنی شدی. نه که نمی گویم خداحافظ، اما دلم نمی خواهد که بگویم. به امید دیدار
11- امروز زمانه خوش گذاریم
بدرود کنیم دی و فردا
من طاقت هجر تو ندارم
با تو چکنم به جز مدارا (سنایی)
12- عهد عشق نیکوان بدرود باد
وصل و هجران هر دوان بدرود باد (خاقانی)
13- آغازش با من بود
ولی از پایانش بی خبر
آن قدر دور از هم و نزدیکی آرزو
دیرزمانی است که نبودن بودنم احساس می شود
اندکی آنسوتر از عشق
می رسی به جاده های نامش نفرت
شهرتش حسرت
این بود پایان عشق
در سایه سار فراموشی ها
خط پایان می رسد
اما نه برای من
نه برای تو
آن کس که هوای کهنه را نشخوار می کند
تا مرگ لحظه ها را ببیند
ط- نمونه متنِ رسمی برای ارتقای مقام
به نام خداوند هستی بخش
همکاران و دوستان گرانقدر
سال های همکاری با شما، بهترین لحظات حرفه ای من بوده است. اینجانب ارتقای رتبه و درجه خود را مدیون تلاش و کوشش بی وقفۀ شما عزیزان می دانم. آنچه از تجربه، تخصص و دانش شما آموختم ره توشه گرانبهایی است که برای همیشه آن را به خاطر سپرده و به کار خواهم بست.
همه تلاش و تمامی تصمیمات مدیریتی اینجانب در راستای ارتقای مهارت های فردی و سازمانی بوده است و اگر تصمیمی گرفته ام که حقی را از کسی ضایع کرده است، صمیمانه عذرخواهی می کنم. خداوند همه ما را ببخشاید.
بهترین ها را برای شما آرزومندم
ارادتمند شما …
ی- نمونه متنِ بدرود رسمی مدیران از همکاران
بنام آنکه جان را فکرت آموخت
دوستان و همکاران عزیز و گرامی
همکاری با شما عزیزان گرانقدر و عالی مقام، برای همیشه مایه سربلندی و سرفرازی من خواهد بود. ظرائف و دقائق و لطائفِ بسیاری از شما آموخته ام که توشۀ گرانبهایی در مسیرِ آیندۀ کاریِ من خواهد بود. به دلایلی ناچار به ترکِ شما هستم. مراتب قدردانی و سپاسگزاریِ خودم را نسبت به شما اعلام می دارم و از خداوندِ هستی بخش برای شما عزیزان آرزوی افتخار، سلامت، بالندگی و پیشرفت روزافزون دارم.
ارادتمند شما …
ک- نمونه متنِ رسمی برای بازنشستگی
به نام خداوند جان آفرین
به دوستان و همکاران عزیزم
منت خدای را عَزَّ و جلّ که افتخار همکاری و رفاقت با شما را به من هدیه داد. عزیزان من، عمری را در کنار شما گذراندم و موی سپید کرده ام. آنچه از شما می خواهم این است که حرمت و احترام بزرگترها و قدیمی ها را نگه دارید که این روز برای همه ما خواهد رسید.
خدا را شاکرم که با آبرو و عزت از شما جدا می شوم و امید دارم که به نیکی از من یاد شود. آرزوی بهروزی و پیروزی برای همه شما دارم و از خداوند می خواهم که شما را حفظ کند.
دوستدار شما …
ل- نمونه متنِ رسمی جهت استعفا
اول دفتر به نام ایزد دانا
همکاران و همقطاران عزیز
همه تلاش من برای ارائه برنامه های مدون و استراتژیک، حرکت به سوی ارتقای سطح سازمانی و کیفیت ارائه خدمات بوده است. در این مسیر از حمایت و پشتیبانی به دریغ شما عزیزان برخوردار بودم و این که شما به من اعتماد کردید مایه مباهات و افتخار من است.
امید و انتظار من ادامه راه و برنامه ای است که با همفکری و همکاری شما متخصصین عزیز، تدوین شده است. همانطور که همیشه عرض کردم، سازمان نباید و نمی تواند شخص محور باشد و باید برنامه محور عمل کند. شرمنده ام از اینکه به دلیل پاره ای از مسائل و مشکلات شخصی مجبور به استعفا هستم.
بودن در کنار شما، زیباترین لحظه های کاری من بود.
در عاشقی گزیر نباشد ز ساز و سوز
استاده‌ام چو شمع مترسان ز آتشم
یا حق
