شعر ققنوس | دکلمه، متن، تحلیل و معنی شعر

دکلمه شعر ققنوس

پادکست دکلمه شعر ققنوس با صدای استاد محمدعلی حسینیان

مطالب مرتبط :

جملات ناب عاشقانه بزرگان و نویسندگان

دکلمه شعر ققنوس

پادکست دکلمه شعر ققنوس با صدای احمد شاملو

مطالب مرتبط :

دانلود رایگان دکلمه شعرهای مهدی اخوان ثالث

ویدئوی دکلمه شعر ققنوس

ویدئوی دکلمه شعر ققنوس

..

مطالب مرتبط :

دانلود رایگان دکلمه شعرهای سهراب سپهری

تحلیل شعر ققنوس

تحلیل شعر ققنوس توسط استاد محمدعلی حسینیان

..

مطالب مرتبط :

دانلود رایگان دکلمه شعرهای نیما یوشیج

متن شعر ققنوس

قُقْنوس¹، مرغِ خوشخوان²، آوازۀ جهان³،
آواره مانده⁴ از وَزِشِ بادهایِ سرد
برْ شاخِ خیزران⁵،
بِنْشَسْتِه است فرد.
بر گردِ او به هر سرِ شاخی پرندگان.

او ناله هایِ گمشده⁶ ترکیب می کند،
از رشته هایِ پارۀ صدها صدایِ دور،
در ابرهایِ مثلِ خطّی تیره رویِ کوه،
دیوارِ یک بنایِ خیالی
می سازد.
از آن زمان که زردیِ خورشید رویِ موج
کمرنگ مانده است و به ساحلْ گرفته اوج
بانگِ شَغال⁷، و مردِ دهاتی
کرده ست روشنْ آتشِ پنهانِ خانه را.
قرمز به چشم⁸  ، شعلۀ خُردی⁹
خط می کشد به زیرِ دو چشمِ درشتِ شب¹⁰
وَنْدَرْ نقاطِ دور،
خلقند در عبور.
او، آن نوایِ نادِرِه¹¹، پنهانْ چنانکه هست،
از آن مکان که جایْ گزیده ست می پرد.
در بینِ چیزها که گِرِهْ خورده¹² می شود
با روشنی و تیرگیِ این شبِ دراز
می گذرد.
یک شعله را به پیش
می نِگَرَد.

جایی که نه گیاه در آنجاست، نه دَمی
تَرْکیدِه¹³ آفتابِ سِمِجْ¹⁴ رویِ سنگهاش،
نه این زمین و زندگی اش چیزِ دِلْکَشْ¹⁵ است
حس می کند که آرزویِ مرغ ها چو او
تیره ست همچو دود. اگر چند امیدشان
چون خَرْمَنی¹⁶ زِ آتش
در چشم می نماید و صبحِ سپیدشان.
حس می کند که زندگیِ او چنان
مرغانِ دیگر اَرْ بِسَر آید
در خواب و خورد¹⁷،
رنجی بُوَد کز آن نَتَوانَنْدْ بُرْدْ نام.

آن مرغِ نَغْزْخوان¹⁸،
در آن مکان که آتشِ تجلیلْ یافته¹⁹
اکنون، به یک جهنّمْ تبدیل یافته
بسته ست دَمْبِدَمْ²⁰ نظر²¹ و می دهد تَکانْ
چشمانِ تیزبین²².
وَزْ رویِ تَپِّه،
ناگاه، چون به جایْ²³ پر و بالْ می زند
بانگی²⁴ برآرَدْ از تهِ دلْ سوزناک²⁵ و تلخ²⁶،
که معنی اَش نداند هر مرغِ رهگذر²⁷،
آنگه زِ رنج هایِ درونیشْ مست،
خود را به رویِ هِیْبَتِ²⁸ آتش می افکند.
بادِ شدید می دمد و سوخته ست مرغ؟
خاکسترِ تنش را، اندوخته ست مرغ!
پسْ جوجه هاش از دلِ خاکسترش به دَرْ.

مطالب مرتبط :

نقشه راه فن بیان

معنی لغات شعر ققنوس

1- ققنوس/qoqnus/: مرغی است به غایت خوشرنگ و خوش آواز. گویند منقار او سیصدوشصت سوراخ دارد و در کوه بلندی مقابل باد نشیند و صداهای عجیب و غریب از منقار او برآید و به سبب آن مرغان بسیار جمع آیند، از آنها چندی را گرفته طعمه ٔ خود سازد. گویند هزار سال عمر کند و چون هزار سال بگذرد و عمرش به آخر آید هیزم بسیار جمع سازد و بر بالای آن نشیند و سرودن آغاز کند و مست گردد و بال بر هم زند چنانکه آتشی از بال او بجهد و در هیزم افتد و خود با هیزم بسوزد و از خاکسترش بیضه ای پدید آید. و او را جفت نمیباشد، و موسیقی را از آواز او دریافته اند.

2- مرغ خوشخوان: پرنده خوش صدا. پرنده خوش آواز

3- آوازه/’āvāze/: شهرت. صیت

4- آواره مانده: گم‌گشته. سرگشته؛ سرگردان.

5- خیزران: خیزران . [ خ َ زُ / زَ ] نوعی از چوب و نی باشد که بخم شدن نشکند و از آن تازیانه سازند. نوعی از نی هندی که بخم شدن نشکند و از آن تازیانه سازند. درخت خیزران از گندمیان و صنعتی از دسته ای غلات است که دارای ساقه های نازک و بلند و محکم می باشد. چوب مورد. چوب آس . بامبو. درختی است ریشه دار که از ریشه آن حصیر و جز آن بافند و از چوب آن عصا و جز آن سازند.

6- ناله های گمشده: نغمه ها و آوازهای فراموش شده و از یاد رفته

7- شغال/šoqāl/:  [ ش َ / ش ُ ] (اِ) نام حیوانی از نوع سگ و برزخ میان روباه و گرگ ، و گویند این حیوان در زمان انوشیروان بهم رسید. شکال . اهل تبرستان شال خوانند. حیوانیست که یک نوع آن مخصوصاً در اطراف سمنان و شاهرود زیاد است. پوست آنرا در اروپا برای آستر لباس استعمال میکنند. این کلمه را که ترکان نیز از فارسی گرفته اند و چغّال نامند صاحب لاروس گمان کرده ترکی است ولی چنین نیست و ظاهراً اصل آن شوعال عبری است و شوعال در عبری به معنی روباه است . پستانداری است از تیره ٔسگان که جزو رسته ٔ گوشتخواران است . این جانور به پرندگان اهلی نیز حمله میکند و آفت آنهاست . اصل آن از آسیاست ولی در آفریقا و جنوب اروپا نیز فراوان است .

8- قرمز به چشم: سرخی خورشید هنگام غروب به چشمی که سرخ و قرمز شده است تشبیه شده است.

9- شعله خردی: نور کم خورشید هنگام غروب

10- دو چشم درشت شب: منظور ماه و خورشید است

11- نادره: بینظیر. بی مانند طرفه، شگفت، هر چیز عجیب

12- گره خورده/gerehxorde/: مشکل و پیچید

13- ترکیده/tara(tere)kide/: ترک‌خورده؛ شکافته‌شده

14- آفتاب سمج:  [ س ِ م ِ ] گرمای شدید آفتاب

15- دلکش: [ دِ ک َ / ک ِ ] جذاب .مطلوب . محبوب . پسندیده . مرغوب . دلربا. خوش آیند. گیرا. دلاویز. مفرح . دلپذیر

16- خرمن: [ خ َ / خ ِ م َ ] توده ٔهر چیز را نامند. مطلق توده . هر توده چون خرمن گل . خرمن آتش . تل از هر چیز

17- خواب و خورد: خورد و خوراک حسابی داشتن ؛ غذای خوب خوردن . کنایه از وضع مساعد زندگی

18- نغزخوان: آوازه خوان و خواننده کمیاب و نادر

19- تجلیل یافته: تعظیم و تکریم شده. بزرگ داشته شده

20- دمبدم/dambedam/: دمادم؛ لحظه‌به‌لحظه؛ هردم؛ پیوسته و پیاپی

21- نظر/nazar/: فکر، اندیشه

22- تیزبین/tizbin/: کنجکاو، باهوش

23- به جای: در جای خود. درجا

24- بانگ/bāng/: آواز، نغمه

25- سوزناک/suznāk/: حزین، حزنانگیز، حزنآور، جگرخراش، دردناک، دلخراش

26- تلخ/talx/: حزین، غمناک، غمگین

27- مرغِ رهگذر: پرندگان مهاجر. کسی که از جایی گذرد و نگاهِ سطحی و گذرا دارد. برخلاف ققنوس که از درک عمیق و دقیق برخوردار است.

28- هیبت/heybat/: شکوه، عظمت، کبریا

مطالب مرتبط :

نقشه راه آموزش سخنرانی

معنی شعر ققنوس

قُقْنوس¹، مرغِ خوشخوان²، آوازۀ جهان³،
آواره مانده⁴ از وَزِشِ بادهایِ سرد
برْ شاخِ خیزران⁵،
بِنْشَسْتِه است فرد.

معنی شعر: ققنوس، پرنده خوش آواز که شهره جهان است، سرگشته و سرگردان از وزیدن بادهای سرد، روی شاخۀ درخت خیزران، تنها نشسته است.

بر گردِ او به هر سرِ شاخی پرندگان.

معنی شعر: پرندگان بسیاری در شاخه های مختلف دور او جمع شده بودند.

او ناله هایِ گمشده⁶ ترکیب می کند،
از رشته هایِ پارۀ صدها صدایِ دور،
در ابرهایِ مثلِ خطّی تیره رویِ کوه،
دیوارِ یک بنایِ خیالی
می سازد.

معنی شعر: ققنوس، نغمه ها و آوازهای فراموش شده و از یاد رفته را با هم می آمیزد. ققنوس با صدها آواز و نغمه ای که از گذشته رسیده است، در فکر و خیال خود که به دور ها پرواز می کند و روی ابرها سیر می کند، در حال ساختن دیوار بنای فرضی و ذهنی خود در آینده است. 

از آن زمان که زردیِ خورشید رویِ موج
کمرنگ مانده است و به ساحلْ گرفته اوج
بانگِ شَغال⁷، و مردِ دهاتی
کرده ست روشن آتشِ پنهانِ خانه را.

معنی شعر: از زمانی که در هنگام غروب، نور خورشید روی موج دریا کم رنگ می شود و در ساحل هم صدای بانگ و آواز شغالان بلند شده است، مرد دهاتی در خانه خود آتشی را روشن کرده است.

قرمز به چشم⁸  ، شعلۀ خُردی⁹
خط می کشد به زیرِ دو چشمِ درشتِ شب¹⁰
وَنْدَرْ نقاطِ دور،
خلقند در عبور.

معنی شعر: به نظر نور خورشید (که در هنگام غروب سرخ شده است)، خطی قرمزی در امتداد افق به وجود آورده است که این خط زیر خورشید و ماه که همزمان در هنگام غروب در آسمان وجود دارد کشیده شده است.

او، آن نوایِ نادِرِه¹¹، پنهانْ چنانکه هست،
از آن مکان که جایْ گزیده ست می پرد.

معنی شعر: ققنوس که آواز و صدای عجیب و نایابی دارد، در حالی که از دید دیگران پنهان بوده است، از پناهگاه خود پرواز می کند و در معرض دید دیگران قرار می گیرد.

در بینِ چیزها که گِرِهْ خورده¹² می شود
با روشنی و تیرگیِ این شبِ دراز
می گذرد.

معنی شعر: از بین امید و روشنی و یاس و تیرگی که در این شب طولانی وجود دارد گذر می کند. (در عین حال که درک عمیقی نسبت به مسائل و مشکلات موجود دارد)

یک شعله را به پیش
می نِگَرَد.

ققنوس به آینده نگاه می کند و روشنی یک شعله را در آینده می بیند.

جایی که نه گیاه در آنجاست، نه دَمی
تَرْکیدِه¹³ آفتابِ سِمِجْ¹⁴ رویِ سنگهاش،
نه این زمین و زندگی اش چیزِ دِلْکَشْ¹⁵ است
حس می کند که آرزویِ مرغ ها چو او
تیره ست همچو دود. اگر چند امیدشان
چون خَرْمَنی¹⁶ زِ آتش
در چشم می نماید و صبحِ سپیدشان.

معنی شعر: در جایی که نه تراوت و شادابی و زیست و زندگی وجود دارد، نه نور و روشنایی آفتاب که همیشه عامل حیات است و حتی دل سنگ را هم می شکافد، نه این زندگی و شرایط آن انگیزه و جاذبه ای برای رشد و تعالی دارد، هر چند شعله و نور امید به آینده در چشمان ققنوس می درخشد ولی او احساس می کند که آرزوها و آرمان هایی که برای آینده دارد در هاله ای از دود و تیرگی و ابهام است. 

حس می کند که زندگیِ او چنان
مرغانِ دیگر اَرْ بِسَر آید
در خواب و خورد¹⁷،
رنجی بُوَد کز آن نَتَوانَنْدْ بُرْدْ نام.

معنی شعر: احساس می کند که اگر زندگی او مانند دیگر مرغان به خوردن و خوابیدن و مسائل روزمره بگذرد، زندگی پررنج و بیهوده ای است که ارزشی ندارد که آیندگان بخواهند به آن فکر کنند.

آن مرغِ نَغْزْخوان¹⁸،
در آن مکان که آتشِ تجلیلْ یافته¹⁹
اکنون، به یک جهنّمْ تبدیل یافته
بسته ست دَمْبِدَمْ²⁰ نظر²¹ و می دهد تَکانْ
چشمانِ تیزبین²².

معنی شعر: آن مرغ آوازه خوان در جایی که آتشِ گُرگرفته به یک جهنم واقعی تبدیل شده ست، دیگر به چیزی نمی اندیشد و هر لحظه با چشمان کنجکاو و باهوش، اطرافش را زیر نظر دارد.

وَزْ رویِ تَپِّه،
ناگاه، چون به جایْ²³ پر و بالْ می زند
بانگی²⁴ برآرَدْ از تهِ دلْ سوزناک²⁵ و تلخ²⁶،
که معنی اَش نداند هر مرغِ رهگذر²⁷،
آنگه زِ رنج هایِ درونیشْ مست،
خود را به رویِ هِیْبَتِ²⁸ آتش می افکند.

معنی شعر: ناگهان هنگامی که درجا بال و پر می زند، از ته دل آواز دردناک و غمگینی را می خواند که معنی آن را پرندگان مسافر (کسانی که فکر سطحی و مبتذل دارند) نمی دانند. آنگاه مست و سرخوش از تحمل رنج ها و سختی هایی که کشیده است، خودش را درون آتش عظیم (آتش تجلیل یافته) می اندازد.

بادِ شدید می دمد و سوخته ست مرغ؟
خاکسترِ تنش را، اندوخته ست مرغ!
پسْ جوجه هاش از دلِ خاکسترش به دَرْ.

معنی شعر: باد شدید در حال وزیدن است و ققنوس در آتش سوخته است و به خاکستر تبدیل شده است. ققنوس خاکستر خودش را اندوخته و ذخیره کرده است و از آن در مقابل باد شدید محافظت کرده است. و از دل خاکسترش جوجه هایش متولد می شوند.