آموزش دکلمه، امروزه به دلیل گسترش روز افزون فضای مجازی و فراهم شدن امکان ارتباطی وسیع برای عموم مردم، از یک مهارت خاص به یک مهارت عام تبدیل شده است. در سال های آینده برای تمامی کسانی که در فضای مجازی فعالیت می کنند آموزش دکلمه امری ضروری است.
آموزش تصویری دکلمه خوانی
آموزش تصویری دکلمه خوانی | استاد محمدعلی حسینیان | قسمت اول
آموزش تصویری دکلمه خوانی | استاد محمدعلی حسینیان | قسمت دوم
آموزش تصویری دکلمه خوانی | استاد محمدعلی حسینیان | قسمت سوم
آموزش تصویری دکلمه خوانی | استاد محمدعلی حسینیان | قسمت چهارم
آموزش تصویری دکلمه خوانی | استاد محمدعلی حسینیان | قسمت پنجم
تعریف دکلمه چیست؟
1- تعریف دکلمه در زبان انگلیسی (فرهنگ لغت کمبریج):
Declamation /ˌdek.ləˈmeɪ.ʃən/: a strong statement or an occasion when you express something with a lot of feeling
دکلمه عبارت است از بیان قوی و محکم یا مناسب در زمانی که شما چیزی را با احساس بسیار زیاد می گویید.
2- تعریف دکلمه در فرهنگ بزرگ سخن (دکتر انوری):
دِکلَمِه به فن خواندن شعر یا متن به طوری که آهنگین و با شور و حرارت باشد و بتواند احساسی متناسب با موضوع نظم (شعر) یا نثر (متن) مذکور را به مخاطب القا کند، گفته می‌شود.
3- تعریف دکلمه در فرهنگ زبان فارسی (دکتر مهشید مشیری)
قطعه‌ای که با آوایِ رسا و آهنگِ مناسب و با ژستهایِ مطابقِ کلام، اجرا می‌شود.
4- تعریف دکلمه در فرهنگ عمید
خواندن متنی ادبی با آهنگ و حالت‌های مناسب که مؤید معنی و مضمون خاص آن باشد.
5- تعریف دکلمه در فرهنگ معین
خواندن مطلبی با صدایی بلند و حالتی تأثیرگذار.
6- تعریف دکلمه در فرهنگستان زبان و ادب فارسی
[هنرهای نمایشی]. 1- نوعی بیانِ پرطمطراق و آهنگین در اجرایِ بعضی قطعاتِ نمایشی 2- قطعه‌ای مستقل که یک نفر آن را به شیوۀ اغراق‌آمیز اجرا می‌کند و معمولاً به‌صورت مسجع و منظوم است.
دکلماتور یا دکلمه خوان کیست؟
دکلماتور یا دکلمه خوان کسی است که با استفاده از ابزارِ صدا و تکنیک های فن بیان، می تواند متن یا شعر را با لحنِ درست در راستای جلب توجه و تاثیرگذاری بر مخاطب بخواند.
هدف از خواندن دکلمه چیست؟
1- تاثیرگذاری
اولین هدف از دکلمه خوانی و آموزش دکلمه، تاثیرگذاری بر مخاطب است. این تاثیرگذاری به منظور جلب توجه و ترغیب به انجام عمل در مخاطب مربوط می شود. برای تاثیرگذاری بر مخاطب باید دکلماتور یا دکلمه خوان، معنای شعر یا متن را به درستی به مخاطب منتقل کند.
2- انتقال درست معنا
در واقع انتقال درست معنا از این راه صورت می گیرد که دکلمه خوان باید آنچه را از متن یا شعر می فهمد و درک می کند را به مخاطب منتقل کند. کسانی که در دکلمه شعر یا دکلمه متن، ناشی و مبتدی هستند معنایی را به مخاطب منتقل می کنند که با معنای متن یا شعر مغایرت دارد.
مهمترین موضوع آموزش دکلمه نیز به همین مورد مربوط می شود. انتقال معنای درست از طریق ساخت تصویر درست و دقیق نسبت به موضوع شعر یا متن و انتقال درست تصاویر به مخاطب است.
3- تصویرسازی برای مخاطب
دکلمه خوان تصاویری که خود از متن یا شعر به دست آورده است را باید بی کم و کاست به مخاطب منتقل کند. در آموزش دکلمه به این موضوع لحن می گویند. بسیاری از متخصصین حوزه ارتباطات کلامی بر این باورند که فن بیان معادل لحن است. گو اینکه در این موضوع کمی اغراق شده است اما واقعیت این است که همه تکنیک های فن بیان در خدمت لحن است.
برای دکلمه خوانی زیبا به چه مهارت هایی نیاز است؟
بنیان و تار و پود دکلمه خوانی، مهارت های فن بیان است. در حقیقت کسانی که میخواهند دکلمه خوانی زیبا و حرفه ای داشته باشند، در اولین قدم از آموزش دکلمه، باید با نقشه راه فن بیان آشنا شوند.
فنون و مهارت هایی که برای دکلمه خوانی زیبا مورد نیاز است به شرح زیر است:
1- صداسازی
مهمترین موضوع در آموزش دکلمه، به کیفیت صدا و تمرینات صداسازی برمی گردد. بدون یک صدای ورزیده و قدرتمند، دکلمه خوانی، تاثیر خود را از دست می دهد. دکلمه خوان حرفه ای باید بداند که چگونه صدای خود را تمرین دهد و چگونه از کیفیات صدای خود استفاده کند که بتواند احساس درست، مبتنی بر موضوعیت متن یا شعر و متناسب با مخاطب منتقل کند.
2- تنفس صحیح هنگام دکلمه
اساس تمرینات صداسازی بر مبنای تنفس صحیح دیافراگمی یا شکمی است. برای انجام تمرینات صداسازی در ابتدا باید برای دکلمه خوانی، تنفس دیافراگمی را تمرین کرد. تنفس دیافراگمی در نهایت می تواند به کنترل شدت، سرعت و قدرت ضربه های هوا به تارهای صوتی حنجره شود.
3- تلفظ روان و سلیس هجای حروف
مهارت دیگری که در دکلمه خوانی و آموزش دکلمه اهمیت وافری دارد، تلفظ دقیق، درست و صحیح هجای حروف، کلمات و عبارات است. نکته مهم در تلفظ صحیح این است که با اینکه تلفظ ارتباطی به کیفیت تولید صدا ندارد ولی کسانی که از تلفظ سلیس، شفاف و روانی برخوردارند از نظر مخاطبان صدای زیباتری هم دارند و داناتر، آگاهتر و قابل اطمینان تر به نظر می رسند.
چه نکاتی را در تلفظ حروف باید رعایت کنیم:
الف) شناخت انواع حروف لبی، نوک زبانی و پس زبانی است
ب) شناخت انواع حروف انسدادی و انقباضی
ج) شناخت حروف آوایی و غیرآوایی
د) تقسیم بندی حروف از نظر میزان انرژی مورد نیاز برای تلفظ
3- تلفظ روان و سلیس هجای حروف
مهارت دیگری که در دکلمه خوانی و آموزش دکلمه اهمیت وافری دارد، تلفظ دقیق، درست و صحیح هجای حروف، کلمات و عبارات است. تمرین های تلفظی در روان سخن گفتن موثر است. نکته مهم در تلفظ صحیح این است که با اینکه تلفظ، ارتباطی به کیفیت تولید صدا ندارد ولی کسانی که از تلفظ سلیس، شفاف و روانی برخوردارند از نظر مخاطبان صدای زیباتری هم دارند و داناتر، آگاهتر و قابل اطمینان تر به نظر می رسند.
چه نکاتی را در تلفظ حروف باید رعایت کنیم:
الف) شناخت انواع حروف لبی، نوک زبانی و پس زبانی است
ب) شناخت انواع حروف انسدادی و انقباضی
ج) شناخت حروف آوایی و غیرآوایی
د) تقسیم بندی حروف از نظر میزان انرژی مورد نیاز برای تلفظ
4- قوام و استحکام در تلفظ
دکلمه خوان حرفه ای باید در هنگام دکلمه شعر یا متن، از قوام و استحکام کافی در بیان برخوردار باشد. معمولا زمانی که از سخن آموزان مبتدی می خواهید که محکم سخن بگویند، بلند صحبت می کنند.
بلندی صدا مربوط به تغییر اندازه صداست. در صورتی که محکم صحبت کردن مربوط به تنفس صحیح دیافراگمی، کنترل شدت تنفس، صداسازی درست، تلفظ صحیح و برخوردار بودن از عضلات زبان و لب های قدرتمند است
5- اکسان گذاری
از مهم ترین موارد در بحث فن بیان، تاکیدات کلامی است. در دکلمه خوانی و آموزش دکلمه باید دانست که برای دکلمه شعر یا هر متنی که متشکل از چندین عبارت است، قطعا یک جمله یا یک کلمه وجود دارد که از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد و بار معنایی و عاطفی شعر یا متن را به دوش می کشد. بنابراین باید آن جمله یا کلمه را با تاکید بیشتری بیان نمود و به بیان دیگر آن جمله یا کلمه را اکسان گذاشت و آن را نسبت به سایر جملات یا کلمات برجسته تر ادا کرد.
دکلمه خوانی زیبا بدون رعایت قوانین و قواعد آکسان گذاری و برخورداری از فن بیان قوی و قدرتمند، امکان پذیر نیست.
6- رسیدن به لحن مناسب
لحن به معنای انتقال احساس است. در واقع دکلماتور یا دکلمه خوان علاوه بر انتقال معنای متن یا شعر، یک احساس را هم به مخاطب منتقل می کند. لحن در واقع یک دستگاه مبدل تصویر است. بدین معنا که دکلمه خوان تصاویری که از متن یا شعر دریافت کرده است را به همان صورت باید به مخاطب منتقل کند.
کسانی که مبتدی هستند معمولا وقتی در مقابل متن یا شعری قرار می گیرند در ابتدا شروع به خواندن می کنند. اما حرفه ای ها ابتدا به معنی متن و یا شعر توجه می کنند و اصطلاحا متن یا شعر را تصویربرداری می کنند.
انواع لحن
1- لحن بر محتوا: لحن بر محتوا در واقع صحنه نمایش را به دکلمه خوان نشان می دهد.
2- لحن بر کلمات و عبارات: لحن بر کلمات و عبارت، اندازه صدا، سرعت دکلمه، اکسان گذاری ها و مکث ها و سکوت ها را برای مخاطب مشخص می کند.
3- لحن بر صدا: جنس صدایی که باید دکلمه خوان استفاده کند را مشخص می کند.
یک اصل مهم در لحن
اگر مخاطبان بین کلماتی که می گویید و احساسی که منتقل می کنید، دچار تناقض، تضاد و پارادوکس شوند، آنچه از شما می پذیرند احساسی است که شما منتقل می کنید نه کلامی که می گویید.
چگونه دکلمه بخوانیم؟
برای دکلمه خوانی نیاز است که ابتدا مطابق دستورالعمل های داده شده در قسمت های قبل، دکلمه خوان باید مراحل زیر را طی کند:
1- معنی متن یا شعر
2- پیدا کردن و یا ایجاد تصاویر منطقی نسبت به عبارات متن و یا ابیات شعر
3- مشخص کردن لحن بر محتوا، لحن بر عبارات و لحن بر صدا
4- ترسیم نقشه دکلمه بر اساس سرعت خوانش، اندازه صدا، مکث ها و سکوت ها و اکسان گذاری صحیح
5- گرم کردن صدا
6- ضبط دکلمه و گوش دادن مجدد به آن
7- برطرف کردن ایرادات و مشکلات فنی دکلمه
چگونه شعر را دکلمه کنیم؟
مهمترین تمرین برای آموزش دکلمه، دکلمه شعر است. البته اگر در مراحل ابتدایی از شعر نو نیمایی استفاده شود می تواند تاثیرات به سزایی را در لحن و چگونگی دکلمه ایجاد کند. علت آن است که شعر نو نیمایی به زبان امروز ما بسیار نزدیک است و ریتم در آن برجسته نیست.
بر خلاف اشعار کهن که ریتم و موسیقی در آن غالب است و در بسیاری از موارد سخن آموزان، به جای انتقال حس و رسیدن به لحن درست، بر ریتم شعر سوار می شوند و لحن را از دست می دهند.
برای اینکه بدانید چگونه شعر را دکلمه کنیم باید نکات زیر را در نظر بگیرید:
1- برای دکلمه شعر ابتدا باید معنی تمامی واژگان شعر را تمام و کمال بررسی کنید.
2- در مرحله بعد سراغ معنی ابیات بروید. این اصل را در دکلمه فراموش نکنید که اگر منِ دکلمه خوان، معنیِ بیتی را ندانم، نمی توانم آن را برای مخاطب دکلمه کنم.
3- تفسیر و تحلیل شعر می تواند کمک کننده باشد ولی فراموش نکنید، لحن دکلمه مربوط به تصویر شعر است نه تفسیر شعر. بنابراین به سخن آموزان مبتدی توصیه می کنم در مراحل ابتدایی آموزش دکلمه به سراغ تفسیر و تحلیل شعر نروند و صرفا سعی کنند از طریق معانی واژگان و تصاویر شعری، به لحن درست برسند.
4- سعی کنید متن شعر را از منابع مورد وثوق انتخاب کنید. علت این امر اعراب گذاری و علامت های نگارشی در شعر است. رعایت علامت های نگارشی، کمک بزرگی برای رسیدن به لحن بر عبارات می کند. لحن تعجب، لحن پرسش، نقطه، ویرگول و سایر علامت ها در لحن و سرعت و اندازه صدا و همچنین رعایت سکوت ها و مکث ها کمک شایانی می کند.
5- سعی کنید در هر مصرع یا بیت، با علامت هایی دل به خواه، اندازه صدا، اندازه سرعت و اکسان ها را مشخص کنید که نقشه دکلمه کامل شود.
6- در آواخوانی مراقب مصوت های بلند و کوتاه باشید و کشش های مربوط را رعایت کنید. فراموش نکنید در شعر مصوت های بلند یعنی آ ، ای ، او دو برابرِ مصوت های کوتاه یعنی اَ ، اِ ، اُ کشیدگی دارند.
7- شعر را دکلمه کنید و صدای خود را ضبط و سعی کنید مطابق نقشه ای که ترسیم کرده اید آن را بخوانید.
8- در انتها مجددا دکلمه خود را گوش دهید و دکلمه شعر را با نقشه دکلمه که آماده کرده بودید مطابقت دهید. در صورت مشاهده اشکال و ایراد فنی در هر کدام از موارد، مجددا شعر را دکلمه و ایرادات را اصلاح کنید.
چگونه متن را دکلمه کنیم؟
تمامی نکات و مراحلی که در مورد دکلمه شعر بیان شد در دکلمه متن هم صادق است. البته تفاوت هایی هم در این زمینه وجود دارد که به شرح زیر است:
1- در متن مانند شعر کشش مصوت های بلند و کوتاه رعایت نمی شود. به عبارت دیگر کشش مصوت های بلند دو برابر مصوت های کوتاه نیست.
2- روایت گری در دکلمۀ متن بسیار برجسته تر و مهم تر از شعر است. چه در مورد متون خبری و چه در مورد قصه، داستان، حکایت و رمان، لحن درست و دقیق در روایت گری و انتقال دقیق تصاویر و شخصیت های داستانی از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.
اما باقی مواردی که در دکلمه شعر توضیح داده شد در دکلمه متن هم صادق است. البته در دکلمه متن های عاشقانه و دلنوشته ها، تا حدودی به دکلمه شعر نزدیک می شویم.
تمرین دکلمه شعر
برای تمرین دکلمه شعر، نمونه شعرهای زیر را تمرین کنید. لینک شعرها را کلیک و وارد صفحه مربوط شوید. در این نمونه تمرین دکلمه برای شعر، دکلمه شعر، متن شعر، معنی شعر، تحلیل شعر، معنی لغات شعر و معنی شعر برای سخن آموزان آماده شده است. این تمرینات ویژه سخن آموزان است که می تواند قدم بزرگی در آموزش دکلمه باشد.
متن شعر برای دکلمه خوانی
برای آموزش دکلمه در چه کلاس یا دوره ای شرکت کنم؟
پایه ای ترین و مهمترین دوره ای که برای آموزش دکلمه وجود دارد، کلاس فن بیان است. در کلاس های فن بیان، با آموزش تمرین های صداسازی، تنفس، لحن، تلفظ، مکث ها و سکوت ها، آکسان گذاری، دایره واژگان و لحن بهترین کلاس برای آموزش دکلمه است...
مهارت های فن بیان
- نقشه راه فن بیان
- فن بیان چیست؟
- پرسش های متداول در فن بیان
- آموزش نحوه صحیح تنفس دیافراگمی
- تمرین های صداسازی
- آموزش تلفظ صحیح حروف
- جملات تمرینی فن بیان
- آموزش آکسان گذاری در فن بیان
- انواع مکث و سکوت ها در فن بیان
- آموزش لحن
- آموزش دکلمه
- دانلود رایگان دکلمه شعرهای عاشقانه
- زیباترین شعرهای عاشقانه ایران و جهان
- تمرین متن خوانی
- تمرین دایره واژگان: کلمات پرکاربرد در فن بیان
- تمرین دایره واژگان: کلمات با کلاس در فن بیان
- تمرین دایره واژگان: کلمات خاص در فن بیان
- تمرین دایره واژگان: واژه پردازی
- تمرین دایره واژگان: مترادف سازی
- تمرین دایره واژگان: کلمات قصار
- شش راهکار ساده برای تقویت فن بیان
- چگونه روان صحبت کنیم؟
- چگونه محکم صحبت کنیم؟
- چگونه شمرده صحبت کنیم؟
- چگونه با سیاست صحبت کنیم؟
- چگونه مودبانه صحبت کنیم؟
- چگونه جذاب صحبت کنیم؟
- چگونه بدون لهجه صحبت کنیم؟
- چگونه از دیگران تعریف کنیم؟
- چگونه مصاحبه شغلی موفق داشته باشیم؟
- کتاب فن بیان و اصول گفتار
- کلاس آنلاین فن بیان
ثبت ديدگاه