شعر زمستان | دکلمه ، متن ، تحلیل و معنی شعر

در این مقاله، متن، تحلیل، معنی و دکلمه شعر زمستان از مهدی اخوان ثالث با صدای زیبا و دلنشین استاد محمدعلی حسینیان ، بنیانگذار آموزش سخنوری حرفه ای و فن بیان در کشور را می شنویم.

دکلمه شعر نو یکی از مهمترین و موثرترین تمرین های فن بیان برای آموزش لحن در فن بیان است. برای رسیدن به لحن درست و دقیق در فن بیان، این تمرین می تواند سخن آموزان و هنرجویان فن بیان و سخنرانی را با چالش های جدی فن بیان و تکنیک های لحن روبرو کند.

همچنین می توانید به مقاله و ویدئوی تمرین دکلمه شعر نو برای آشنایی بیشتر با آموزش دکلمه مراجعه کنید.

آنچه در ادامه می خوانید:

دکلمه شعر زمستان

دانلود فایل صوتی دکلمه شعر زمستان با صدای استاد محمدعلی حسینیان

دانلود فایل صوتی دکلمه شعر زمستان با صدای شاعر مهدی اخوان ثالث

دانلود شعر زمستان با صدای استاد محمدرضا شجریان

دانلود شعر زمستان با صدای استاد شهرام ناظری

نقد و بررسی و تحلیل شعر زمستان

 دانلود فایل صوتی تفسیر و تحلیل شعر زمستان توسط استاد محمدعلی حسینیان

ویدئوی دکلمه شعر زمستان

متن شعر زمستان

سلامت را نمی‌خواهند پاسخ گفت

سرها در گریبان¹ است

کسی سر بر نَیارَدْ² کرد پاسخ گفتن و دیدارِ یاران را

نِگَهْ جُزْ پیشِ پا را دید، نَتْواند

که رهْ تاریک و لغزان است

وگر دستِ محبّت سویِ کس یازی³

به اکراه آوَرَد دست از بغلْ بیرون

که سرما سختْ سوزان است

نَفَس، کَزْ گَرْمْگاهِ سینه می‌آید بُرون، ابری شود تاریک

چو دیوار ایستد در پیشِ چشمانت

نَفَس کاین است، پس دیگر چه داری چشم؟

ز چشمِ دوستانِ دور یا نزدیک

مسیحایِ⁴ جوانمردِ من! ای ترسایِ⁵ پیرِ پیرْهنْ چرکین

هوا بس ناجوانمردانه سرد است … آی …

دمت گرم و سرت خوش باد

سلامم را تو پاسخ گوی، در بگشای

منم من، میهمانِ هرْ شبت، لولی وشِ⁶ مغموم⁷

منم من، سنگِ تیپا⁸ خوردۀ رنجور

منم، دشنامِ پستِ آفرینش، نغمۀ ناجور

نه از رومم⁹، نه از زنگم¹⁰، همان بیرنگِ بیرنگم

بیا بگشای در، بگشای، دلتنگم

حریفا! میزبانا! میهمان سال و ماهت پشتِ در چون موج می‌لرزد

تگرگی نیست، مرگی نیست

صدایی گر شنیدی، صحبتِ سرما و دندان است

من امشب آمَدَسْتَم¹¹ وام بُگْزارم¹²

حسابت را کنارِ جام بُگْذارم

چه می‌گویی که بیگه شد، سَحَر شد، بامداد آمد!

فریبت می‌دهد، بر آسمان این سرخیِ بعد از سحرگه نیست

حریفا! گوشِ سرمابرده¹³‌ است این، یادگار سیلیِ سردِ زمستان است

و قندیلِ¹⁴ سپهرِ تَنْگْ میدان¹⁵، مرده یا زنده

به تابوتِ سِتَبْر¹⁶ ظلمتِ نُهْ تویِ¹⁷ مرگ اندودْ¹⁸، پنهان است

حریفا! رو چراغِ باده را بِفْروز¹⁹، شب با روز یکسان است

سلامت را نمی‌خواهند پاسخ گفت

هوا دلگیر، درها بسته، سرها در گریبان، دستها پنهان

نفسها ابر، دلها خسته و غمگین

درختان اسکلتهایِ بلورآجین²⁰

زمینْ دلمرده، سقفِ آسمانْ کوتاه

غبارآلوده مهر و ماه

زمستان است.

معنی لغات شعر زمستان

1-گریبان: یقه لباس

2- نَیارَد: نمی تواند

3- دست یازی: دست دراز کنی

4- مسیحا: نام و لقب حضرت مسیح

5- تَرْسا: مسیحی

6- لولی وش: مانند لولی، سرمست، جوان خوش اندام

7- مغموم: غم‌زده؛ غمناک؛ اندوهگین؛ اندوهناک

8- تیپا: ضربه‌ای که با سرپنجۀ پا به چیزی بزنند؛ تُک پا؛ اردنگی.

9- نه از رومم: رومی نیستم، از مردم روم نیستم. اهل روم نیستم. به مناسبت سفیدی رنگ پوست و آن را شعرا مقابل زنگی آورند به مناسبت سیاهی پوست

10- زنگ: [ زَ ] (اِخ ) ولایت زنگیان . ولایت زنگبار، حبشه و زنگبار و تونس و دیگر ولایات آفریقا.

11- آمَدَسْتَم: آمده ام

12- وام بُگْزارم: قرضم را بدهم

13- گوش سرمابرده: گوش سرمازده، گوشی که در اثر سرما سرخ شده است

14- قندیل: قندیل سپهر به معنای خورشید و ماه است

15- سپهرِ تَنْگْ میدان: آسمان ابری در زمستان که به دلیل تراکم ابرها به نظر تنگ و کوتاه می رسد بر خلاف آسمان تابستان که بلند و فراخ است

16- سِتَبْر: ضخیم، کلفت

17- نُهْ توی: بعقیده قدما هریک از سیارات هفتگانه فلکی دارد ازین قرار: فلک قمر ( ماه )، فلک عطارد ( تیر )، فلک زهره ( ناهید )، فلک شمس ( آفتاب )، فلک مریخ ( بهرام )، فلک مشتری ( اورمزد )، فلک زحل ( کیوان ) و بالاتر از این هفت فلک، دو فلک دیگر است: فلک اطلس یا فلک ثوابت و فلک نهم یا فلک الافلاک .
عروس نه فلک: کنایه از افلاک است بطریق اضافه یعنی عروسی که آن نه فلک است. کنایه از آفتاب است

18- مرگ اندودْ: مرگ آور

19- بِفْروز: روشن کن

20- بلورآجین: سوزن سوزن شدن یخ روی تنه درخت

معنی شعر زمستان

سلامت را نمی‌خواهند پاسخ گفت

سرها در گریبان¹ است

کسی سر بر نَیارَدْ² کرد پاسخ گفتن و دیدارِ یاران را

معنی شعر:جواب سلامت را نمی دهند چون از شدت سرما، سرها در یقه لباس ها فرو رفته است و کسی سرش را نمی تواند بالا بیآورد که دوستان و آشنایان را ببیند و به آنها سلام کند

نِگَهْ جُزْ پیشِ پا را دید، نَتْواند

که رهْ تاریک و لغزان است

وگر دستِ محبّت سویِ کس یازی³

به اکراه آوَرَد دست از بغلْ بیرون

که سرما سختْ سوزان است

معنی شعر:به دلیل سرمای شدید راه ها یخ بسته و لغزنده است، هوا هم تاریک است و هر کسی فقط جلوی پایش را می بیند که زمین نخورد. به دلیل سرمای شدید زمستان اگر بخواهی با کسی دست دهی با بی میلی و اکراه دستش را از درون جیسش بیرون می آورد.

نَفَس، کَزْ گَرْمْگاهِ سینه می‌آید بُرون، ابری شود تاریک

چو دیوار ایستد در پیشِ چشمانت

نَفَس کاین است، پس دیگر چه داری چشم؟

ز چشمِ دوستانِ دور یا نزدیک

معنی شعر:وقتی نفس از درون سینه (گرمگاه درون سینه است که دمای 37 درجه طبیعی بدن را دارد) بیرون می آید، به دلیل سرما بخار می کند و مانند یک دیوار در مقابل چشم ها قرار می گیرد. (افراد عینکی در زمستان وقتی نفس می کشند بخار روی شیشه عینکشان می نشیند و نمی توانند ببینند)

مسیحایِ⁴ جوانمردِ من! ای ترسایِ⁵ پیرِ پیرْهنْ چرکین

هوا بس ناجوانمردانه سرد است … آی …

دمت گرم و سرت خوش باد

سلامم را تو پاسخ گوی، در بگشای

معنی شعر: ای صاحب میکده (در گذشته صاحبان مشروب فروشی ها، مسیحی بودند)، ای پیرمرد مسیحی که پیراهنت هم کثیف است، هوا بسیار سرد است. نفست گرم باشد و همیشه سرخوش باشی، جواب سلامم را بده و در میکده را باز کن.

معنی شعر زمستان

منم من، میهمانِ هرْ شبت، لولی وشِ⁶ مغموم⁷

منم من، سنگِ تیپا⁸ خوردۀ رنجور

منم، دشنامِ پستِ آفرینش، نغمۀ ناجور

نه از رومم⁹، نه از زنگم¹⁰، همان بیرنگِ بیرنگم

بیا بگشای در، بگشای، دلتنگم

معنی شعر:من همان کولی سرخوش غمگینی هستم که هر شب به میخانه تو می آیم. من مانند سنگی که دیگران با لگد به آن می زنند، زخمی و رنجور هستم. من یک وصله ناجور هستم. بدترین و پست ترین چیزی که خلق شده است. نه سفید پوستم ونه سیاه پوستم. هیچ رنگی ندارم. بی رنگِ بی رنگم. دلم شراب می خواهد. در را باز کن.

حریفا! میزبانا! میهمان سال و ماهت پشتِ در چون موج می‌لرزد

تگرگی نیست، مرگی نیست

صدایی گر شنیدی، صحبتِ سرما و دندان است

معنی شعر: ای صاحب میکده من که همیشه مهمان تو هستم، پشت در از شدت سرما دارم می لرزم. صدایی که می شنوی صدای تگرگ (کنایه از صدای تیر و رگبار مسلسل است) و مرگ نیست، صدای به هم خوردن دندان های من از شدت سرما است.

من امشب آمَدَسْتَم^۱۱ وام بُگْزارم^۱۲

حسابت را کنارِ جام بُگْذارم

چه می‌گویی که بیگه شد، سَحَر شد، بامداد آمد!

فریبت می‌دهد، بر آسمان این سرخیِ بعد از سحرگه نیست

حریفا! گوشِ سرمابرده^۱۳‌ است این، یادگار سیلیِ سردِ زمستان است

معنی شعر:

-پاسخ صاحب میکده در شعر نیست ولی او در را باز نمی کند- و در ادامه:

من امشب آمدم بدهی ام را بپردازم. حسابم را تسویه کنم. یعنی چه که بی وقت است، نصفه شب است، نزدیک سحر است؟ اشتباه می کنی. این سرخی که در آسمان می بینی به خاطر نور خورشید نیست، گوش سرمازده من است که از شدت سرما سرخ شده است. این یادگار سرمای زمستان است.

معنی شعر زمستان

و قندیلِ^۱۴ سپهرِ تَنْگْ میدان^۱۵، مرده یا زنده

به تابوتِ سِتَبْر^۱۶ ظلمتِ نُهْ تویِ^۱۷ مرگ اندودْ^۱۸، پنهان است

حریفا! رو چراغِ باده را بِفْروز^۱۹، شب با روز یکسان است

معنی شعر: و خورشید در این آسمان ابری -که گاهی پشت ابرها می رود و بعضی مواقع هم بیرون می آید- در پشت ابرهای ضخیم چندلایه که نور خورشید را از بین می برند پنهان شده است و باعث تاریکی هوا شده است. پیرمرد برو چراغ میکده را روشن کن که در زمستان روز با شب فرقی ندارد. خورشید در روز هم پشت ابرهاست و هوا مانند شب تاریک است.

سلامت را نمی‌خواهند پاسخ گفت

هوا دلگیر، درها بسته، سرها در گریبان، دستها پنهان

نفسها ابر، دلها خسته و غمگین

درختان اسکلتهایِ بلورآجین²⁰

زمینْ دلمرده، سقفِ آسمانْ کوتاه

غبارآلوده مهر و ماه

زمستان است.

معنی شعر: در زمستان از شدت سرما جواب سلامت را نمی دهند. هوا ابری و دلگیر است. میکده ها بسته است. مردم سرهایشان را در یقه پالتو خود و دست هایشان را در جیبشان فرو برده اند و حواسشان به اطرافشان نیست. مردم بی حوصله و غمگین هستند. درختان یخ زده و بی برگ و بار هستند. زمین یخزده و سقف اسمان به دلیل تراکم ابرهای زمستانی کوتاه به نظر می رسد. خورشید و ماه هم به دلیل هوای تیره و مه آلود زمستانی به زحمت دیده می شود. زمستان است.