تمرین فن بیان | مترادف سازی دایره واژگان

یکی دیگر از مجموعه تمارین فن بیان، تمرین مترادف سازی است که از اثرگذارترین تمارین فن بیان برای برای واژه پردازی و افزایش دایره واژگان است. از طرفی این تمرین می تواند در ایجاد موسیقی کلام در فن بیان هم بسیار موثر باشد. هنرجویان و سخن آموزان فن بیان و سخنرانی بعد از انجام تمرین مترادف سازی، تمرین کلمات قصار را مشاهده و انجام دهند. 

.

مناسب ترین و اثرگذارترین تمرین فن بیان برای آنکه بتوانیم واژه پردازی کنیم و دایره لغت و واژگان خود را افزایش دهیم و هنگام ارائه سخن و سخنرانی و سخنوری بتوانیم متناسب با معنا و مفهوم، کلمات و واژگان مناسب را به کار ببریم و از تکرار و کلیشه و کهنگی پرهیز و از واژگان بدیع و تازه استفاده کنیم، تمرین مترادف سازی است.

برای تمرین مترادف سازی باید کلماتی را انتخاب کنیم و برای آن ها پنج تا ده مترادف که در زبان فارسی وجود دارد را بیابیم. فراموش نکنید که بر خلاف ذهنیت رایج کلمات مترادف با هم هم معنا نیستند ولی هم مفهوم هستند.

به عنوان مثال کلمه جذاب، دوست داشتنی، نازنین، دلربا، چشم گیر و چشم نواز با هم مترادفند زیرا همه این واژگان و کلمات زیرمجموعه مفهوم بزرگ زیبایی هستند. اما این کلمات با هم دقیقا هم معنا نیستند که اگر بودند به وجود آوردن این تعداد کلمه برای یک معنا کار عبس و بیهوده ای بود.

به عنوان مثال کسی مشغول دیدن منظره ای بوده است که گویی از فرط زیبایی چشمان او را ناز و نوازش کرده است و به آن منظره گفته است چشم نواز یا کسی در لحظه ای منظره ای را دیده است که از شدت زیبایی نتوانسته است دیگر چشم از آن بردارد و آن منظره چشم گیر گفته است. یا فردی را در نظر بگیرید که معشوق طناز نازنینی را دیده است که همین طور که او دورتر می شده است انگار که دل او را هم با خود می برده است. به او دلربا گفته است. پس این نکته را در نظر بگیرید که واژگان مترادف دقیقا با هم، هم معنی نیستند.

برای انجام تمرین مترادف سازی برای تقویت فن بیان می خواهیم در ابتدا برای پنج مفهوم زشت، زیبا، شجاع، ترسو و بخشنده مترادف سازی کنیم. رای هر مفهوم سه مترادف را نوشته ایم و شما سعی کنید حداقل ده کلمه مترادف دیگر را اضافه کنید.

1- زشت: بدنما، نازیبا، مذموم، …

2- زیبا: دلربا، چشم گیر، چشم نواز، …

3- شجاع: دلیر، دلاور، رشید، …

4- ترسو: بزدل، کم جرات، کم دل، …

5- بخشنده: دست و دلباز، کریم، گشاده دست، …

بعد از این تمرین مترادف سازی کلمات سراغ جملات بروید و سعی کنید جملات ساده را تبدیل به جملات بیانی کنید که تصویر شفاف تر و ملموس تری داشته باشد. برای این تمرین سعی کنید برای این سه جمله مترادف سازی کنید و جملات بیانی بسازید. برای هر کدام از این جملات یک مثال برای شما می آوریم و حداقل سه جمله دیگر را شما خود بسازید.

1- هوا سرد است: هوا بس ناجوانمردانه سرد است – …

2- امروز روز خوبی نیست: امروز قمر در عقرب است – …

3- او آدم خوبی نیست: او از انسانیت بویی نبرده است – …