هنر استفاده از استدلال در سخنرانی :
در انتخاب دلیل و ارتباط دادن آنها با یکدیگر باید برنامهریزی از پیش تعیین شده داشت.
در ضمن ترتیب دلایل و پس و پیش آوردن آنها نیز به همراه چگونگی بیان آن از اهمیت فوقالعادهای برخوردار است.
به خاطر داشته باشید که یک دلیل محکم و قوی، می‌تواند به اندازهی صد دلیل ضعیف و بی پایه و اساس، کارایی داشته باشد.
هنر استفاده از استدلال در سخنرانی :
دلیل و مدرک از جمله چیزهایی هستند که ارزش آنها به وزن آنهاست، نه تعداد آن.
حکیم نظامی شعر زیبایی در این باره آورده است :
کم گوی گزیده گوی چون دُر تا زاندک تو جهان شود پُر
یک دسته گل دماغ پرور از صد خرمن، گیاه بهتر
گرچه همه کوکبی بتابست افروختگی در آفتابست
لاف از سخن چو دُر توان زد آن، خشت بود که پُر توان زد
گر باشد صد ستاره در پیش تعظیم یک آفتاب از آن بیش
و این نکته را در هر قسمت از سخنوری بهخصوص در بحث دلیلآوری باید به یاد داشت که سخنران باید آنچنان محکم و بدون شائبه سخن بگوید که مجبور نباشد همه چیز را مکرراً تصریح و تأکید کند.
بهترین متن سخنرانی آن است که مخاطب با توضیحی کوتاه که دربارهی یک مبحث میشنود، خود باقی داستان را بخواند.
همانند اشعار شاعران بزرگ که با گفتن یک مصرع و یا یک بیت، هزاران معنی و تفسیر از آن یک بیت را در ذهن تداعی میکنند.
این همان کارکرد کلمات قصار در آثار ارزشمند جهانی است؛ یعنی لُب و مغز مطلبی را گفتن و تفسیر و تأمل آنرا به خواننده سپردن.
همچنین باید توجه داشت که هر مطلبی نیاز به اقامهی دلیل ندارد و لازم نیست که سخنران برای هر آنچه میگوید دلیلی عرضه کند؛ زیرا برخی از نکات آنچنان بدیهی هستند که نیازی به اقامهی دلیل ندارند و در عین حال برخی دیگر، محتاج دلیل هستند.
زمانیکه سخنرانی شما موضوعی تازه داشته باشد، بیش از مواقع دیگر نیازمند اثبات و اقامهی دلیل است؛ در این شرایط باید شمار دلایل و ارتباط میان آنها با یکدیگر را در نظر داشت.
اگر رابطهای میان دلایل وجود نداشته باشد، رشتهی کلام از هم میگسلد و نتیجهی مورد نظر حاصل نمیشود.
در ترتیب دلایل، باید توجه داشت که اگر هر دلیل از اقسام مختلفی برخوردار است، این اجزاء با یکدیگر خلط نشوند.
ادای جملات و عباراتی درهم و برهم و از همگسیخته، تنها اعتبار و تشخص شما را زیر سوأل خواهد برد.
هنگام استفاده از قیاس یا تمثیل نیز باید اول مورد مقایسه آورده شود و سپس از مثال استفاده کرد. همیشه برای بیان ادعایی خاص، باید پس از شفافسازی موضوع مورد ادعا، شواهد و مثال دربارهی آن بیاوریم.
در ترتیب دلایل نیز اول باید از دلایل محکم شروع کرد و سپس با دلایل ضعیفتر مطلب را ختم کرد تا تأثیر سخنان وی بیشتر باشد.
البته مواردی استثنائی نیز وجود دارد که سخنران از دلایل ضعیفتر شروع میکند و آخرین دلیل خود را محکمترین آنها قرار میدهد تا به قولی ضربهی نهایی را در آخر بزند!!! امّا این مطلب، بستگی به محور سخنرانی و موضوع پیشروی سخنران دارد و خود شما باید در نهایت انتخاب کنید که چه روشی مناسبتر است و برای مخاطبان شما بیشتر جواب میدهد.
اولین و مهمترین مسئله در بیان دلایل، همخوانی دلایل با نوع مخاطبانی است که شما با آنها سر و کار دارید. برای هر قشر از مخاطبان نیاز به دلایل خاصی برای توجیه یک مطلب است. برای قشر دانشگاهی، قطعاً رجوع به منابع معتبر و مدارک مستند، تنها راه برای توجیه مخاطب است.
برای هرکس، هر نوع دلیلی نمیتوان آورد؛ باید سخن بهمیزان فهم و حال شنونده بیان شود.
دلایل باید از روشنی و وضوح برخوردار باشند تا خیلی زود مخاطب موضوع را دریابد. در حقیقت بهترین دلایل موجزترین آنهاست که فهم آن نیاز به تفکر و تأمل بسیار نباشد.
باید توجه داشته باشید که آوردن هر نوع دلیل، شایستهی هر فردی نیست.
به‌طور مثال: شخصی مجرب و سالخورده می‌تواند از کلمات قصار و اشعار در حکم اندرز استفاده کند؛ امّا اگر سخنرانی جوان و جویای نام اینکار را انجام دهد، بیادبی محسوب میشود.
