غزل 50 حافظ: به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است

آموزش لحن دکلمه	مشاوره رایگان فن بیان	نقشه راه فن بیان

.

.
غزل 50 حافظ با به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است آغاز می شود. وزن غزل به دام زلف تو ، مفاعلن فعلاتن مفاعلن فعلات (بحر مجتث مثمن مخبون مقصور) می باشد. در ادامه می توانید متن کامل غزل و همچنین معنی لغات و شرح و تفسیر ابیات را مشاهده کنید. در شرح و تفسیر از کتاب شرح سودی بوسنوی ، شرح حافظ دکتر خطیب رهبر، دکتر عبدالحسین جلالیان و شرح شوق دکتر حمیدیان بهره گرفته شده است. ضمنا می توانید از فایل pdf متن، معنی و تفسیر غزل 50 حافظ استفاده کنید.

آنچه در ادامه می خوانید:

1- متن غزل

2- دکلمه غزل 

3- شرح و تفسیر غزل

4- معنی غزل و لغات

متن غزل 50 حافظ

دکلمه غزل 50 حافظ

دکلمه غزل به دام زلف تو دل مبتلای خویشتن است با صدای استاد محمدعلی حسینیان

شرح و تفسیر غزل 50 حافظ

زلف: [ زُ ] موی سر. گیسو. فارسیان زلف بالضم ، بمعنی موی چند که بر صدغ و گرد گوش روید و مخصوص محبوبان است استعمال کنند و این مجاز است از جهت سیاهی || در اصل به ضم اول و فتح لام لفظ عربی است . جمع زلفة بالضم که بمعنی پاره ٔ شب است و فارسیان عربی دان به تصرفات خود به سکون لام خوانند و مجازاً بمناسبت سیاهی اطلاق مشبه به مشبه به کرده موی مخصوص قریب گوش را زلف گفتند چرا که هر دو سیاه می باشند

مبتلا: [ مُ تَ ] دچار . گرفتار

غمزه: [ غَ زَ / زِ ] حرکت چشم و مژه برهم زدن باشد از روی ناز . حرکات دلبرانه چشم و ابرو

سزا: [ سِ / سَ ] لایق و سزاوار || پاداش نیکی و بدی، کیفر

معنی بیت: دلی را که در دام گیسوی گره گیر نگار ، به دست خود گرفتار شده است را به تیر مژگان، هلاک کن که کیفر عاشقی همین است.

مراد: [ مُ ] خواسته، آرزو

خاطر: [ طِ ] آنچه در دل گذرد. فکر. اندیشه . ادراک . خیال

به دست باش: آگاه باش، هشیار باش، فرصت را از دست مده

خیری به جای خویشتن است: خیری در حق توست، هر گلی زدی به سر خود زدی . این هم برای خودش خیری است . این هم خیری به جا و به موقع است

معنی بیت: اگر می توانی آرزوی دل ما را برآورده کنی، کوتاهی مکن و فرصت را از دست مده که محبتی به جا و درخور است.

اختلاف نسخ: در برخی نسخ به جای بت شیرین‌دهن، بت شیرین من آمده است: به جانت، ای بت شیرین من، که همچون شمع

به جانت: قسم به جان تو

بت: [ بُ ] کنایه از معشوق است . بت هم معنی مثبت و هم منفی دارد. عارفان آنچه را سِرِّ دل و مطلوب و منظور قلب تو باشد بت می نامند و اگر غیر الله باشد آن را مذمت می کنند.

شیرین‌دهن: [ دَ هَ ] آنکه با حلاوت و دلنشینی سخن گوید . آنکه دهانش زیبا باشد . کنایه است از معشوقه ٔ زیبا و دلربا و شیرین زبان

فَنا: نیستی، نابودی

معنی بیت: ای معشوق زیبا و دلبر شیرین‌سخنِ من، قسم به جان تو که در این شب های تیره و تار، مانند شمع در سوز و گدازم و هدفم نیستی و نابودی خویشتن است.

اختلاف نسخ: در برخی نسخ مصرع دوم به اشکال زیر هم آمده است: مکن که آن گل خندان برای خویشتن است | مکن که آن گل خودرو برای خویشتن است | مکن که آن گل خودرو به رای خویشتن است | نگر که آن گل خندان به رای خویشتن است

رای زدن: [ زَ دَ ] با کسی در تدبیر امری مشورت کردن . مشورت . شور کردن

بُلبُل: کنایه از عاشق است

گُلِ خَندان: کنایه از معشوق خوبرو است

به رایِ خویشتَن است: خودرای است، یکدنده و سرسخت است، لجوج است

معنی بیت: چو طرح عشق ریختی و عزم عشق ورزی کردی، گفتم نکن که معشوق زیبارو و خندان تو سرسخت و یکدنده است و پروای تو را ندارد و به تو بی اعتناست و به فکر مصلحت خویش است. خلاصۀ کلام آنکه معشوق سنگدل است و بی پروا، بیا و از این عشق منصرف شو

مشک: [ مُ / مِ ] ماده ای زرد یا سیاه و بسیار معطر که محتوی در یک قسم کیسه است در زیر شکم یکنوع حیوان شبیه به آهو که آن را آهوی مشک گویند. فارسی به کسر میم و اهل ماوراءالنهر بضم میم خوانند و عربان مِسْک خوانند. ابوریحان بیرونی بهترین مشک ها را، چینی، تبتی، ختایی (ترکی) و هندی دانسته است.

چگل: [ چِ گِ ] نام شهری است از ترکستان قدیم که ظاهراً مردم آن شهر به زییایی معروف بوده اند، و بدین مناسبت شاعران در اشعار خود خوبرویان را بدین شهر نسبت داده یا به مردم این شهر تشبیه کرده اند

گُل: کنایه از معشوق است

نافه: [ فَ / فِ ] کیسه ای مشکین به اندازه ٔ تخم مرغی که زیر پوست شکم آهوی ختایی نر قرار دارد و در آن مشک وجود دارد

قبا: [ قَ ] جامه ای است معروف که از سوی پیش باز است و پس از پوشیدن دو طرف پیش رابا دکمه بهم پیوندند

بَنْدِ قَبا: بند یا قیطانی که به قبا می بندند. اسناد قبا به گل از جهت گلبرگ های پرندگونی است که از نظر جنس و آراستگی شبیه لباس های فاخر و ابریشمین است. اینکه می گویند نافه در بند قبای گل قرار دارد بدین دلیل است که برخی چیزها چون مشک و سکه و جواهر را به بند قبا می بستند. همچنین بند قبای کل در شعر خواجه به معنی غنچه هم آمده است: خون شد دلم به یاد تو، هرگه که در چمن | بند قبای غنچه گل می گشاد باد

معنی بیت: معشوق من نیازی به بویِ معطّرِ مشکِ چین و طنازی و غمزه و زیباییِ دلبرانِ چِگِلی ندارد که او همه را یکجا در خود دارد. خلاصۀ کلام آنکه معشوق هر چه دارد از خود دارد و از بیگانه تمنا نمی کند.

اَرْبابِ بی مُرُوَّتِ دَهْر: دنیاطلبان و دنیاپرستان بی انصاف

عافیت: [ یَ ] صحت . سلامت . تندرستی

معنی بیت: گنج عافیت و سلامت در کنج سرای توست. توکل و قناعت و بسندگی، هزار بار بهتر است از دستِ نیاز به سوی ثروتمندان و دنیاپرستان بی انصاف دراز کردن.

معنی بیت: حافظ بر سر شرطی که در راه عشق و جانبازیِ جانان بسته بود، سوخت و از پای درآمد ولی هنوز بر سر عهد و پیمان خود استوار است.