در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ موضوع: تعلیم و تربیت

یکی از تکنیک های مهم در سخنوری و سخنرانی استفاده از مَثَل و ضرب المَثَل است. یک ضرب المثل می تواند تصویر ذهنی بسیار دقیقی را در ذهن مخاطب ایجاد کند و زیبایی بیانی آن می تواند باعث تشخص سخنور و سخنران شود.

مشکل بزرگی که در استفاده از ضرب المثل ها وجود دارد این است که مرجع مناسبی که ضرب المثل ها را بر اساس موضوعات مختلف دسته بندی کرده باشد وجود ندارد.

در سری مقالات ضرب المثل ها قصد داریم با دسته بندی موضوعی امثال، سخنرانان و سخنوران را در استفاده به جا و درخور ضرب المثل ها یاری دهیم.

موضوع: تعلیم و تربیت

آتش سوزان به از آب است خشت خام را

توضیحات: درباره جوان و کودکی که شخصیتش شکل نگرفته است سختگیری مفیدتر از ملایمت و نرمی است

آستین گر ز هیچ خواهی پُر                      از صدف مشک جو ز آهو در (سنایی)

توضیحات: اگر هر چیز را از اهل آن و محل آن نجویی، سرانجام باد در آستین خواهی داشت

هر آن کهتر که با مهتر ستیزد                   چنان افتد که هرگز برنخیزد (فخرالدین گرگانی)

آسیا به خون نمی گردد، به آب می گردد

توضیحات: با سختگیری و درشتخویی و خونریزی کارها سامان نمی گیرد

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ موضوع: تعلیم و تربیت

خون به خون شستن محال است و محال

خاک یابی ز پای تا زانو                           خانه ای را که دو است کدبانو

مانند آشپز که دو تا شد، آش یا شور می شود یا بی نمک

آفتابه اگر هم از طلاست، جایش در خلاست

مانند خر اگر جل اطلس هم بپوشد، خر است

آمدن به ارادت، رفتن به اجازت

توضیحات: رفتن به خانه کسی به میل و اراده مهمان است ولی بیرون آمدن از خانه منوط به اجازه میزبان است

آنجا رو که بخوانند، نه آنجا که برانند

آنچنان زی که بمیری برهی                    نه چنان چون تو بمیری برهند

آنچه در نظر خوار آید، روزی به کار آید

آنچه کنی به خود کنی               گر همه نیک و بد کنی

آنکه عیب تو گفت یار تو اوست                  وان که پوشیده داشت مار تو اوست

آنکه عیب دگران پیش تو آورد و شمرد               بیگمان عیب تو پیش دگران خواهد برد

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟

آن وقت که جیک جیک مستونت بود، یاد زمستونت بود

برگرفته از داستان گنجشکی که در تابستان مشغول تفریح و بازی بود و در زمستان برای گرفتن دانه نزد مور رفت و پاسخ شنید…

از خلاف آمد عادت بطلب کام که من                    کسب جمعیت از آن زلف پریشان کردم (حافظ)

هر چه خلاف آمد عادت بُوَد                                قافله سالار سعادت بُوَد (سعدی)

از درشتی لب چو بربندی نشنوی هرگز درشت

از درشتی ناید این جا هیچ کار                          هم به نرمی سر کند از غار مار (مولوی)

از صحبت دیگدان سیاهی خیزد

برگرفته از بیت: با مردم زشت نام همراه مباش                         کاز صحبت دیگدان سیاهی خیزد

توضیحات: از همنشینی با مردمان بدنام، انسان بدنام می شود

از کشیدن سخت تر گردد کمند

برگرفته از بیت: توسنی کردم ندانستم همی                   از کشیدن سخت تر گردد کمند (رابعه بنت کعب)

من آنچه شرط بلاغ است با تو می گویم                  تو خواه از سخنم پند گیر خواه ملال (سعدی)

مانند: از ما پر گفتن از او کم شنیدن

زنهار میازار ز خود هیچ دلی را                       که از هیچ دلی نیست که راهی به خدا نیست

اسب نجیب را یک تازیانه بس است

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ 

استعداد بی تربیت دریغ است و تربیت نامستعد ضایع (سعدی)

به قدر عقل هر کس گوی                   با وی اگر اهلی مده دیوانه را می

اگر بر آب روی خسی باشی و اگر بر هوا پری مگسی باشی، دل به دست آر تا کسی باشی (خواجه عبدالله)

اگر به شکار شغال می روی سامان شیر کن

توضیحات: هر چند دشمن ضعیف باشد باید با نهایت آمادگی با او روبرو شد

اگر بینی که نابینا و چاه است                   اگر خاموش بنشینی گناه است

اگر پوزش نکو باشد ز کهتر                       نکوتر باشد آمرزش ز مهتر

اگر جفت گردد زبان با دروغ                     نگیرد ز بخت سپهری فروغ (فردوسی)

توضیحات: دروغ فروغ و روشنی ندارد

اگر چه پادشاه و کامرانی                      ز دشمن دوست کردن کی توانی

اگر چه پیش خردمند خامشی ادب است                      به وقت مصلحت آن بِه که در سخن کوشی (سعدی)

تا نیک ندانی که سخن عین صواب است                      باید که به گفتن دهن از هم نگشایی (سعدی)

راستی کن که راستان رستند                                    در جهان راستان قوی دستند (فردوسی)

اگر خوب بود دلش گیر، اگر بد بود گِلَش گیر

اگر داری طرب کن، وگر نداری طلب کن (خواجه عبدالله)

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ 

اگر دانا بود خصم تو بهتر                               که با نادان شود یار و برادر

مانند: دشمن دانا بِه از نادان دوست

اگر دل توان داشتن شادمان                         جز از شادمانی مکن تا توان

اگر دوست با دوست گیرد شمار                   نباید که باشد میانجی به کار (فردوسی)

توضیحات:اگر دو دوست درگیری پیدا کردند نباید کسی میانجیگری کند

اگر راستی کارت آراستی

آدمی فربه شود از راه گوش

برگرفته از بیت: آدمی فربه شود از راه گوش           جانور فربه شود از حلق و نوش (مولوی)

از باد بهار توشه بردار از باد خزان خودت نگهدار

مانند: گفت پیغمبر ز سرمای بهار         تن مپوشانید یاران زینهار

زآنک با جان شما آن می کند        کان بهاران با درختان می کند

لیک بگریزید از آن سرد خزان        کان کند کاو کرد با باغ و رزان (مولوی)

اگر طوطی زبان می بست در کام                 نه خود را در قفس دیدی نه در دام

زبان سرخ سر سبز می دهد بر باد

اگر غافل چری غافل خوری تیر

برگرفته از بیت: دلا غافل مچر در کوهساران                 هر آن غافل چره غافل خوره تیر (باباطاهر)

اگر فی المثل دُر فشاندن ندانی                    همه حال دُر چیدن آخر توانی

آب صفت هر چه شنیدی بشوی                  آینه سان هرچه ندیدی مگوی (نظامی)

آتش زهد و ریا خرمن دین خواهد سوخت (حافظ)

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ 

آدم باید جایی جیک جیک کند که بلبل نباشد: در مقابل داناتر از خود نباید اظهار فضل کرد

آدمی زاده اگر بی ادب است آدم نیست                   فرق در بین بنی آدم و حیوان ادب است

آزرده دل آزرده کند انجمنی را

برگرفته از بیت: در محفل خود راه مده همچو منی را            آزرده دل آزرده کند انجمنی را (قائم مقام)

آسان زیَد مرد آسان گذار

مانند “آسان گذران کار جهان گذران را” و در مقابل “سخت می گردد جهان بر مردمان سختکوش(حافظ)”

به آسان گذاری دمی می شمار       آسان زیَد مرد آسان گذار (نظامی)

آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است                با دوستان مروت با دشمنان مدارا (حافظ)

آسیا باش، درشت بستان، نرم بده

آن چه بر خود می پسندی، بر کسان آن را پسند

مردی نبود فتاده را پای زدن                      گر دست فتاده را بگیری مردی

آن را که آز نیست به پادشاهان نیاز نیست (ایرج)

آن را که حساب پاک است از محاسبه چه باک است

آنکس که به عیب خلق پرداخته است                      زان است که عیب خویش نشناخته است

آنکس که نکو کرد و بدی دید کدام است

برگرفته از بیت: نیکی کن او به جهان طالب نام است                      آنکس که نکو کرد و بدی دید کدام است

آنکه خوابش بهتر از بیداری است                         آنچنان بدزندگانی مرده بِه

آن گوی مر مرا که توانی ز من شنود

برگرفته از بیت: آن گوی مر مرا که توانی ز من شنود           این پند مر تو را به ره راست چون عصاست (ناصر خسرو)

اگر می خواهی در گفتار و کردار با تو محترمانه رفتار شود، احترام دیگران را نگه دار

ادب از که آموختی؟ از بی ادبان (سعدی)

در سخنرانی از چه شعر ها و ضرب المثل هایی استفاده کنیم؟ 

ادب مرد به از زر اوست

بی ادب را به زر مگو که نکوست                    ادب مرد به از زر اوست

مانند: ادب مرد به ز دولت اوست

از ادب بتوان رسیدن بر سر هر اعتبار                            بی ادب هرگز نمی گردد به مطلب کامکار

از پس مرده بد نباید گفت

برگرفته از بیت: گر بدی کرد چون به نیکی خفت               از پس مرده بد نباید گفت (نظامی)

مانند: گفته اند آنچنان که باید گفت          از پس مرده بد نشاید گفت

از تو دشمن چو محبت دید یارت می شود                          ور نکویی از تو بیند شرمسارت می شود

از خدا جوییم توفیق ادب                         بی ادب محروم شد از لطف رب (مولوی)

اگر چند بدخواه کشتن نکوست                       از آن کشتن آن بِه که گرددت دوست

عدو را به جای خَسَک زر بریز                          که احسان کُنَد کُند دندان تیز

اگر صد ناپسند آید ز درویش                           رفیقانش یکی از صد ندانند

وگر یک بذله گوید پادشاهی                     از اقلیمی به اقلیمی رسانند

این مقاله ادامه دارد … جهت مشاهده سایر مقاله ها اینجا کلیک کنید

برگرفته از کتاب فرهنگ امثال