دنیای امروز دنیای تخصص است . دنیای زبردستی و مهارت داشتن است. دیگر مانند دیروز نیست که یک نفر بتواند هم طبیب باشد و هم فیلسوف، هم نجوم و هیئت بداند و هم معماری و مهندسی و همگان به این امر اذعان دارند که ” همه چیز را همگان دانند “ . در جهان امروز یک نفر شاید باید چند ده سال به طور دائمی و مستمر در رشته ای از رشته های دانشگاهی به مطالعه و تحقیق بپردازد و شبانه روز در آزمایشگاه های علمی و لابراتوارهای تحقیقاتی به آزمایش و پژوهش بپردازد و باز هم در انتها معترف باشد که هیچ نمیداند.
با این همه باز هم امروزه صرف داشتن یک مدرک دانشگاهی خاص و به دست آوردن مهارتی در زمینه ای مشخص، کافی نیست و برای کسی موفقیت و به تبع آن ثروت و مکنت به ارمغان نخواهد آورد. در گذشته جهان، جهان تقاضا و عرضه بود. آدم های باهوش و دقیق، ضرورت ها، نیازها و تقاضاهای مردمان روزگار خویش را سریع تر از دیگران شناسایی می کردند و برای مرتفع نمودن و برآوردن آنها پاسخ هایی درخور و راهکارهایی کاربردی و مفید ارائه می دادند.
از این طریق هم سبب ارتفاع نیاز مردمان می شدند و هم انتفاع مادی و معنوی خویش. اما در زمانه ما این میزان هوش و ذکاوت کافی نیست و برای پیشگام بودن و پیشرفت کردن، باید نگاهی موشکافانه تر و خِرَدی متعالی تر داشت . جهان امروز ، جهان عرضه و تقاضاست. هرکس برای رفع نیازهای خود در پیش رویش صدها گزینه و ده ها انتخاب دارد و این حق را دارد که از بین بهترین مهندسان، بهترین پزشکان، بهترین وکلا، بهترین آرایشگرها، بهترین فروشگاه ها، بهترین تعمیرکاران، بهترین آموزشگاه ها و هر بهترینِ دیگری یکی را برگزیند.
اما سوال اینجاست که چه کنیم که از میان همه بهترین ها، من انتخاب شوم؟ پاسخ به این سوال یک جواب بیشتر ندارد و آن این است که باید حرفه ای شویم و مانند حرفه ای ها رفتار کنیم. حرفه ای کسی است که می داند محصولش و خدماتش را چگونه به دیگران عرضه کند تا با تقاضاهای فراوانی مواجه شود. یک حرفه ای فقط یک متخصص نیست. برای ورود به دنیای حرفه ای ها باید بدانیم که تخصصِ صِرف، کافی نیست.
شخص حرفه ای متخصصی است که میداند باید تخصص و توانمندیش را با اصول مشخص، دقیق و از پیش تعیین شده ای ارائه دهد. حرفه ای هر حرفی نمی گوید، هرکاری نمی کند، هر لباسی نمی پوشد، به هر نحوی شوخی نمی کند، به هر نحوی نمی خندد و در یک کلام شخص حرفه ای برای هر لحظه ای از ارتباطش برنامه دارد. حرفه ای از کنار هیچ چیز و هیچ کس به سادگی نمی گذرد و هیچ چیز برایش معمولی و غیر مهم نیست.
برای یک حرفه ای همه چیز تاثیرگذار و هر شخص مهم است. چون می داند در دنیای ارتباطات برای کسب منافع باید نسبت به همه چیز دقیق بود و آگاهانه عمل کرد. زمانی که قرار است وارد یک گفتگوی به ظاهر معمولی و غیر مهم روزمره شود، تلاش می کند با ارتباطی تاثیر گذار و متنفد، تصویری قدرتمند از خود در ذهن مخاطب ترسیم نماید تا به موقعِ ضرورت و نیاز فقط به یاد شخص او بیافتند، اویی که هم متخصص است و هم حرفه ای.
به خوبی می داند که در یک مذاکره تجاری، مهم، رسیدن به منفعت و رضایت مندی طرفین است که اگر غیر از این باشد و به اصطلاح بازی برد-برد حاصل نشود، این ارتباط مذاکراتی دیگر اتفاق نخواهد افتاد. حرفه ای در یک مناظره به دنبال قانع کردن طرف مقابل نیست چون می داند طرفش صرفا به دنبال تقابل و نزاع می باشد و حرفه ای در پی دفاع از آرا و اندیشه ها و نظرات خود است بدون توهین به طرف مقابل.
مباحثه با یک حرفه ای قطعا لذت بخش و راهگشاست چون او به دنبال تحمیل نظر خود به دیگران نیست و تلاش می کند با همفکری همگان، به یک نظر واحد و مشخص برسد. اما شکوه و عظمت، وقار و قدرت، تشخص و صلابت، اندیشه و خرد حرفه ای را باید در لحظه ای که عنان کلام را درست می گیرد و در قالب خطابه و سخنوری ایراد کلام می کند، مشاهده کرد. در لحظه سخنوری او با خلق شخصیتی متنفذ و کاریزما قادر است که مخاطب خود را با پردازش واقعیت و حقیقت سازی به اقناع، ترغیب، تشویق و تهییج برساند.
او می داند که باید چگونه رفتار نماید تا هم موقّر و هم موجّه به نظر آید هم مقتدر و متنفّد. او در عین این که متواضع و فروتن است اما با شکوه و عظمتش حریم و قلمرویی را برای خودش می سازد که کسی به خود اجازه ورود به آن را نمی دهد. حتی در زمان یک ارتباط تلفنی ، خردمند عرصه ارتباطی به خوبی توانمند است که با استفاده از لحن و احساس در کلام ، تونالیته و طنین صدا، تلفظ صحیح واژگان و ادای دقیق کلمات، آکسان گذاری و تاکیدات کلامی بجا ، مخاطبش را اقناع و با خود هم سو و همراه نماید.
او به حقیقت یک متخصص ارتباطی و یک پیشگوی مذاکراتی و انسان شناسی واقعی است، چون برای کسب منافع مادی و معنوی صرف حرفه ای عمل کردن کافی نیست و باید زبان بدن و رمز نشانه های رفتاری طرف مقابل را بازشناخت و متناسب با آن رفتار صحیح را به نمایش گذاشت. حرفه ای کسی است که به نقش اجتماعی اش به خوبی اشراف دارد و رفتار و کرداری را از خود به نمایش می گذارد که هم متناسب با نقش اجتماعی اش باشد و هم تصویری قدرتمند، جذاب و کاریزماتیک را در ذهن مخاطب ترسیم نماید. راز حرفه ای شدن در واژه نمایش نهفته است. ما باید بدانیم در یک ارتباط موثر انسانی هم دیده می شویم و هم شنیده می شویم و باید خود را برای این نمایش مهیا و آماده سازیم.
برای حرفه ای شدن نیاز به آموزش هایی حرفه ای داریم. در دوره فن بیان و صداسازی شما مهارت مدیریت اضطراب و استرس خود هنگام صحبت کردن در جلسات و در مقابل دیگران، مهارت تلفظ دقیق کلمات و ادای صحیح واژگان، مهارت متن خوانی، شعرخوانی و دیالوگ خوانی، مهارت افزایش دایره لغات و گسترش خزانه واژگان گفتاری، مهارت برقراری ارتباط موثر انسانی، نحوه ارائه بازخورد موثر در لحظاتی که احتمال تنش و اختلاف وجود دارد، مهارت تحلیل زبان بدن خود و دیگران و پیش بینی شرایط و موقعیت کلی ارتباط از طریق زبان بدن و مهارت چگونگی تقویت قدرت و حجم صدا را خواهید آموخت. و با تمرین و تکرار و ممارست شما هم به دنیای حرفه ای وارد می شود.
در دوره فن بیان و صداسازی در ابتدا می آموزیم اضطراب چیست و ریشه های آن در کجای نهادمان نهان گردیده است. یاد می گیریم با یک سری تمارین تنفسی، جسمی و ذهنی خود را آماده مواجه با لحظات پر شور سخن گفتن و کسب جایگاه های متعالی اجتماعی نماییم و به این باور می رسیم که اضطراب نابود شدنی نیست و حتی نباید نابودش کنیم بلکه باید آن را تبدیل به انگیزه، انرژی، هیجان و شور و شوق به بروز و عیان کردن خود برای قضاوت شدن مثبت از خود در نگاه دیگران نماییم.
در دوره فن بیان و صداسازی مرزی مشخص میان ترس و خجالت ترسیم می نماییم. واکنش و رفتارهای بدن در مقابل خجالت زدگی مشابه واکنش آن به ترس است. واکنش هایی مانند افزایش ضربان قلب، گرفتگی عضلات، تعریق زیاد، خشک شدن دهان، مشکلات تنفسی … اما آن را با هم اشتباه نگرفته و خجالت و کم رویی را ریشه یابی روانشناختی کرده و تمارین ذهنی و جسمی مشخص برای مرتفع کردن آن ارائه می نماییم.
بهم ریختن نظم تنفسی، یکی از اولین نشانه های است که ناشی از اضطراب، استرس، خجالت و یا کم رویی می باشد . یکی از مواردی که به طور جدی در دوره فن بیان و صداسازی به آن می پردازیم مدیریت تنفس می باشد . گوینده حرفه ای می داند چه وقت و به چه میزان نفس گیری نماید و می داند تقطیع جملاتش را چگونه انجام دهد که برای گفتن یک جمله یا چند جمله مشخص، دچار مشکل تنفسی نشده و یا به تعبیری “نفس کم نیاوریم”.
گلایه ای که اکثر مبتدیان از صدای خود دارند را می توان در چند دسته بندی عنوان نمود. عده ای می گویند که صدایشان از شدت اضطراب و استرس چنان دچار ارتعاش و لرزش می شود که قادر به سخن گفتن نیستند و به همین دلیل خاموشی را بر سخن گفتن در مقابل دیگران ترجیح می دهند. برخی دیگر علاوه بر صدای لرزان، صدای کم رمق و بی جانی دارند که صدایشان برای دیگران قابل شنیدن نیست و مخاطب بعد از اندکی تلاش کردن و خسته شدن خود را ملزم به همراهی و شنیدن کلام گوینده نمی کند. گروه دیگر ، صدای جان دار و قدرتمندی دارند اما چون تصور درستی از صدای خودشان ندارند و تسلطی بر فرآیند تولید صدا کسب نکرده اند، صدایشان آزار دهنده، یکنواخت و خسته کننده می شود و مخاطب تصور می کند او در حال فریاد کشیدن و داد زدن است.
تقریبا اکثر هنرجویان و علاقه مندان، این گلایه را مطرح می کنند که صدای خود را نازیبا دانسته و صدایشان را دوست ندارند. یکی از رسالت های دوره فن بیان و صداسازی، تقویت اندام گفتاری، اصلاح فرآیند تولید صدا، ایجاد حجم صدا و طنین آوای کلام هنرجویان است. با انجام تمارین صداسازی با ویژگی های صدا خود آشنا شده و می آموزیم که متناسب با شخصیت خود و صدای خود چگونه بیشترین تاثیر را با صدای خود بر دیگران بگذاریم و یاد می گیریم که استفاده ابزاری از صدا چگونه اتفاق می افتد و چگونه صدای ما تشخص خود را بدست آورده و چگونه صدا می تواند کارکردی مستقل از گوینده پیدا کند.
یکی از جذاب ترین، پر طرفدارترین و لذت بخش ترین بخش های کارگاه های دوره فن بیان و صداسازی، قسمت شعرخوانی و متن خوانی است. شعرخوانی ما را آماده می سازد تا با درونیات و احساسات خودمان ارتباطی جدی و عمیق بر قرار نماییم و می آموزیم چگونه احساساتمان را در قالب نحوه بیان جملات و لحن سازی بروز نماییم. تمارین شمعک، اندام گفتاری و نحوه چرخش زبان در دهان را به گونه ای تقویت می نماید که تلفظ کلمات و ادای مخارج حروف به زیبایی اتفاق بیفتد تا کلام ما به زیبایی شنیده شده و در دیدگان شنونده دلنشین باشد. باهم تلاش می کنیم تا بر آکسان گذاری و تاکیدات کلامی تسلط یابیم تا کلاممان آهنگین و کلید واژه های جمله و مطلب به درستی فهم شود. دانش آموخته دوره فن بیان و صداسازی به خوبی می داند که همیشه چگونه گفتن مهم تر از چه گفتن است.
یکی از تصورات غلطی که در ذهن سخن گویان مبتدی شکل گرفته است این است که باید متن سخنرانی خود را از پیش آماده، تمرین، تکرار و حفظ نمایند و در زمان سخنرانی اندوخته های ذهنی خود را در قالب محفوظاتی حفظ شده ارائه نمایند. این تصوری صد در صد غلط است. ما هیچ وقت نه سخنرانی خود را می نویسیم و نه آن را حفظ می نماییم. اینکه سخنوران حرفه ای و خطیبان قدرتمند ماهیتی دارند و متناسب با ماهیت، مخاطب و فضای حاکم بر جلسه موضوعی بر می گزینند و موضوعش را با ساختارهای نطق و قالب های سخنوری آماده ارائه ساختاری و فرمال می نمایند را در دوره آکادمی سخنوری حرفه ای خواهیم پرداخت و ظرایف و لطایفش را برایتان خواهیم شکافت. اما نکته ای را که در دوره های فن بیان و صداسازی با تمرین و ممارست بدست خواهیم آورد گستردگی دایره لغات و افزایش خزانه واژگان گفتاری است. یکی از ضعف هایی که گوینده ناشی را مجاب به حفظ کردن کلامش می کند، محدودیت واژگانی و تهی بودن انبان محفوظاتش از گنجینه های ادبی، واژگانی، مثل ها و ضرب المثل هاست. برای سخنور اهل بیان و زبان با خزانه ای انباشته از واژگان کافی است، فحوا و محتوای کلامش را بداند. بعد از آن، این واژه پردازی بداهه و جمله سازی ارتجالی و بدیهه سخن گفتن لحظه ای اوست که کلام فصیح و بلیغش را بر زبانش جاری و مخاطبش را به مطلوبش هدایت می نماید.
ساختن جملات ادبی ، تاثیرگذار و احساسی مبتنی بر اصول فصاحت و بلاغت از دیگر رسالت های دوره فن بیان و صداسازی است . می آموزیم که اگر بر محتوا مسلط باشیم ، واژگان بر زبانمان جاری می گردد. به این باور می رسیم که کلام بلیغ، فصیح است و سخن فصیح، بلیغ است. به عبارت دیگر امکان ندارد به معنایی زیبا برسیم و نتوانیم آن را در قالب جمله ای زیبا بیان نماییم. تسلط بر معنا و مفهوم و در یک کلام اندیشه کردن را به طور مقدماتی در دوره فن بیان و صداسازی با هم شروع می کنیم و حد اعلای آن را در دوره آکادمی سخنوری حرفه ای با هم تجربه می کنیم.
اصل اصیل سخن گفتن ایجاد جذابیت برای مخاطب است. شما اگر بهترین کلام و مفیدترین گفته ها را بدون جذابیت ارائه دهید، سخنی بیان کرده اید که گفتنش با نگفتنش تمایزی ندارد. دوره فن بیان و صداسازی جذابیت را برایمان تعریف می کند و جذابیت را در نوع استفاده از اطلاعات، آغاز و پایانی کار شده، ایجاد تشخصی کاریزماتیک، حرکات اندامی و زبان بدن متناسب با موضوع کلام، استفاده ابزاری و هنرمندانه از صداسازی و لحن و . . . به ما نشان می دهد. در یک کلام باید نمایشی زیبا، تاثیرگذار و آگاهانه را از خود به نمایش بگذاریم تا مخاطب تصویری به غیر از ما نبیند، صدایی غیر از ما نشنود و حقیقتی غیر از ما را باور نکند .
برای ورود به دنیای حرفه ای ها باید بین فردیت و شخصیت خود تمایز قائل شویم و بیاموزیم که من با تشخصی متناسب با نقش اجتماعی ام در اجتماع ایفای نقش می کنم. در دوره فن بیان و صداسازی با تشخص آشنا می شویم و می آموزیم که اگر تشخص به خوبی ساخته و به نمایش گذاشته شود، مخاطب ما را بهتر باور می کند. که البته برای آشنایی با شخصیت مذاکراتی و نقش های مذاکره ای باید دوره آکادمی سخنوری حرفه ای را طی نماییم. باید بدانیم قبل از این که برای مخاطب مهم باشد چه می گوییم، مهم است که بداند ما چه کسی هستیم و چه می گوییم. که البته سطحی ترین معرفی خود به دیگران با ارائه رزومه کاری و سوابق شغلی و بیان یکی سری عناوین و القاب انجام می گیرد. درست است که تمامی این چنین مواردی در روند شکل گیری یک ارتباط انسانی مهم است اما مهم تر از آنها ساختن تصویری قدرتمند و تشخصی کاریزما در دیدگان طرف ارتباطی است که این تصویر صرفا با بیان عناوین و القاب شکل نمی گیرد.
مگر قرار نبود حرفه ای شویم و حرفه ای عمل کنیم تا موفق ترین و بهترین باشیم؟ پس باید با قلمرو و حریم آشنا شویم. باید بدانیم در هر ارتباطی جایگاه ها چگونه تعریف می شود و مناسبات بین آنها چگونه رقم می خورد. باید نگاهی دوباره به اصول و آداب معاشرت بیندازیم و نحوه ایجاد اولین ارتباط، نحوه معرفی کردن خود، زبان بدن دست دادن، شروع گپ و گفت، سوال پرسیدن، خداحافظی کردن و…. را با رویکرد حرفه ای گری بررسی نماییم. به هم یاد آوری می کنیم که ایجاد تنش و التهاب در روابط انسانی گریز ناپذیر است پس باید خود را مجهز به بازخورد موثر نماییم و برای مدیریت لحظه های سرنوشت سازی ارتباطی مهیا باشیم.
دوره فن بیان و صداسازی این را می آموزد که برای حفظ و تداوم یک رابطه و داشتن سرانجامی خوش برای طرفین ارتباطی ، کافی است حداقل یک طرف ارتباطی خردمند عرصه ارتباطی باشد. و چه بهتر که آن خردمند ارتباطی من و تو باشیم. خردمند کسی است که به گفتار طرف مقابل اکتفا نکرده و تلاش می کند از روی نحوه دست دادن، نشستن، راه رفتن، ایستادن، نگاه کردن، خندیدن و . . . حالات و رفتار طرف ارتباطیش را رمز گشایی نماید تا تصمیم صحیح و رفتاری متناسب با آن اتخاذ نماید.
تمامی موارد و مطالبی که به طور اختصار و موجز با هم مرور کردیم، گوشه ای از آموزه هایی است که در دوره فن بیان و صداسازی توسط اساتیدی مجرب به خدمت شما عزیزان تقدیم می گردد. کانون سخنوران پارسی زبان سالیانی است که در جهت اعتلای فرهنگ سخنوری پارسی زبانان و ترویج حرفه ای گری تلاش و کوشش می نماید و بر این باور است در سرزمین حرفه ای ها زندگی کردن آسوده تر و رسیدن به آرزو ها دست یافتنی تر است .
نویسنده: مهندس علی شمس
ثبت ديدگاه