دوره ای که ما در آن زندگی می کنیم به نام عصر ارتباطات شناخته می شود , از همین جا نکته ای می توان دریافت که مهارت های ارتباطی  و داشتن فهمی عمیق و نگاهی دقیق به مقوله مهارت های ارتباطی چیست ؟ , لزوم پیشرفت و موفقیت هر انسان مدرن امروزی است.

اولین قدم برای در مهارت های ارتباطی چیست این است که ما بدانیم حتما از جایگاه یک انسان به انسان های دیگر نگاه کنیم.

 

  ما در ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی نمی توانیم با ملاک های غیر انسانی و یا به عبارتی با ملاک های خداگونه رفتار کنیم و ملاک هایی را مدنظر قرار بدهیم و آنها را مبنای ارتباط موثر انسانی خود قرار بدهیم که اصلا تجزیه و تحلیل و قضاوت وسنجش آن خارج از توانایی و ظرفیت انسانی ما می باشد.

 

 ارتباط موثر انسانی تنها در قالب خردمندی و عقلانیت ممکن است 

شاید در مرحله اول تعجب کنید که طبیعی است که ما به عنوان یک انسان با انسان دیگر ارتباط موثر برقرار کنیم.

اما اگر کمی حوصله کنید متوجه می شوید که ما در بسیاری از ارتباطات موثر انسانی و ملاک هایمان و چارچوب های ارتباطیمان ،  ارتباط انسان با انسان نیست، ارتباط خدا با انسان است.

یکی از مشهورترین داستان هایی که این نگاه را می تواند برای شما روشن کند داستان موسی و شبان در مثنوی مولوی است.

 

 مهارتهای ارتباطی قسمتی از جهان بینی انسانی است 

داستان موسی و شبان در واقع یک بیانیه و شاید به عبارت بهتر مانیفست مثنوی است

قصه از آنجا شروع می شود که یک چوپان در بیابان مشغول راز و نیاز با خداوند است و با خداوند حرف می زند و حضرت موسی این چوپان را می بیند :

دید موسی یک شبانی را به راه                                     کو همی گفت ای گزیننده اله

شبان شروع به حرف زدن با خدا کرد:

تو کجایی تا شوم من چاکرت                                          چارقت دوزم کنم شانه سرت

جامه ات شویم شپش هاات کشم                                  شیر پیشت آورم ای محتشم

دستکت بوسم بمالم پایکت                                            وقت خواب آید بروبم جایکت   

ای فدای تو همه بزهای من                                            ای به یادت هی هی و هی های من

و الی آخر……….

 

 بدون مهارتهای ارتباطی در عصر ارتباطات دوام نمی آوریم

و چوپان شروع می کند با خداوند حرف زدن با ادبیات خودش و وقتی حضرت موسی می رسد و این نحوه صحبت کردن چوپان با خداوند را می بیند خشمگین می شود و عتاب و خطاب می کند و نهیب می زند به چوپان که :

که گند کفر تو جهان را گنده کرد                                   کفر تو دیبای دین را ژنده کرد

داستان موسی و شبان

اصلا این طرز حرف زدن تو و این نحوه سخن گفتن تو با خداوند آبروی دین را برد و گند زدی به همه ی دنیا  و به آبروی همه ی آدمها و اینکه تو حتی با یک انسان هم نمی توانی اینجوری حرف بزنی .

چگونه داری با خداوند عالم اینجوری حرف می زنی؟

و مولوی قصه را به این صورت ادامه می دهد که با عتاب و خطاب موسی ، چوپان ناراحت و غمگین و نادم و پشیمان از کرده خویش به موسی می گوید:

گفت موسی تو  دهانم دوختی     وز پشیمانی تو جانم سوختی

و راه خود را در بیابان می گیرد و می رود.

 

مهارت های ارتباطی چیست ؟ ارتباط موثر انسانی با نگاه فرا انسانی ممکن نیست 

 قصه به اینجا می رسد که وحی از خداوند برای حضرت موسی می آید که بنده ما را از ما جدا کردی  توبرای وصل کردن آمدی یا برای فصل کردن آمدی و ادامه پیدا می کند تا می رسد به بیت بسیار کلیدی و مهم که اصلا آغاز نگاه ارتباطی ما هم از همین جا شروع می شود که مولوی از زبان خداوند میگوید :

                        ما برون را ننگریم و قال را                     ما درون را بنگریم و حال را                     

یا به روایت دیگر: 

                       ما زبان را ننگریم و قال را                       ما روان را بنگریم و حال را     

 

نتیجه عدم شناخت عمیق از مهارتهای ارتباطی , تنش ارتباطی است  

اتفاقا بحث من هم همین جاست ! اینکه خداوند است که به درون انسان نگاه می کند و می تواند روان انسان را مورد ارزیابی و تحلیل قرار بدهد. اینکه ملاک هر عملی برای خداوند نیتی است که برای آن عمل هست و چون نیت یک بحث درونیست . نیت مربوط به حال است، مربوط به درون انسان است، مربوط به روان انسان است. نیت یک مسئله بیرونی نیست !

بنابراین ما در ارتباط انسانی موثر خودمان نمی توانیم نیت اعمال را و حال آدمها را و روان آدمها را ملاک عمل قرار بدهیم. 

 

 ملاک قضاوت در ارتباط موثر انسانی , ظاهر است ! نه باطن 

اتفاقا در دنیای انسانی برخورد موسی برخورد درستی است. چون دو تا انسان که با هم برخورد می کنند ملاک برخورد و ارتباط موثر انسانی زبان است و قال , زبان است که مهم است , ظاهرست که مهم است , نحوه رفتار و کردار بیرونی شماست که به دیگران پیام می دهد.

ما نمی توانیم ذهن آدم ها را بخوانیم , ما نمی توانیم فکر درون آدم ها را بخوانیم , ما نمی توانیم حال و روان انسان ها را مورد تجزیه و تحلیل قرار بدهیم .

بنابراین ما به عنوان یک انسان نمی توانیم روان آدمها ذهن و فکر درونی آدمها را و حال درونی آدمها را ملاک سنجش و ارزیابی ارتباط موثر انسانی قرار دهیم .

 

 مهارتهای ارتباطی را از کودکی بیاموزیم 

این کار فقط کار خداوند است. اوست که می تواند به درون آدم ها نگاه کند. اوست که می تواند نیت آدم ها را ملاک قبول شدن یا نپذیرفتن عمل یک انسان قرار بدهد. این کار از عهده ما و از ظرفیت انسانی ما خارج است. ما در ارتباط موثر انسانی ، اتفاقا باید مراقب زبانمان باشیم. اتفاقا باید مراقب قالمان باشیم , باید مراقب آراستگی ظاهرمان باشیم , باید مراقب زبان بدنمان باشیم , به همین خاطر است که بحث فن بیان و صداسازی مهم است بحث صداسازی در گفتار مهم است , بحث صدا ی خوب مهم است 

 

 آموزش مهارتهای ارتباطی برای انسان امروز الزامی است 

اینکه شما شیرین سخن بگویید ، اینکه شما محکم سخن بگویید ، اینکه شما روان سخن بگویید ، اینها بحث های بسیار مهمی است، چون روی انسان های دیگر تاثیر گذار است ، چون ارتباط موثر انسانی ما و آن ها را مشخص می کند.

چند مثال می زنیم که این مساله بیشتر جا بیافتد :

به طور مثال ما نمی توانیم این گونه در مورد افراد قضاوت کنیم که اگر کسی خدمتی به ما کرد بگوییم که درست است این کار را برای من کردی، ولی من می دانم که نیتت، نیت خوبی نیست. من این جمله را بارها در ارتباط موثر در محیط کار شنیده ام . بارها در سازمان ها در خانواده ها.

 

مهارت های ارتباطی چیست ؟ خرد ارتباطی , مهارت ارتباطی 

اینکه فردی یک کار بسیار خوب را رد می کند به خاطر اینکه نیت آن فرد درست نیست و حالا اینکه با چه ملاکی و با چه قدرتی تشخیص داده است که آن آدم چه نیتی دارد، نمی دانم ! ولی این را می دانم که در ارتباط موثر انسانی نیت خوانی جایی ندارد .

در ارتباط موثر انسانی، شعور ارتباطی و خرد ارتباطی و درک مهارت های ارتباطی چیست مهم است ! و اینکه یک انسان در نقش ارتباطی که دارد چگونه می تواند به بهترین نحو ممکن این نقش ارتباطی را اجرا کند و پیامی به مخاطبش بدهد که دقیقا مدنظرش هست. این ایست که مهم است نه باقی مواردی که درخارج از دسترس ما به عنوان یک انسان است.

 

 خرد و خردمندی اساس ارتباط موثر انسانی است 

یکی دیگر از پیامدهای نگاه خداگونه به ارتباط موثر انسانی این است که ما از دیگران انتظار داریم و توقع داریم به جای اینکه به رفتار ما توجه کنند، به جای اینکه به کلام ما توجه کنند ، باید ازدرون ما را درک کنند. این اصطلاح درک کردن که در ارتباط موثر انسانی به کار می رود هم مربوط به همین است. یعنی اینکه طرف رابطه، درون من را ببیند، روان من را ببیند، نیت من را ببیند، قلب من را ببیند و بتواند همه اینها را تجزیه و تحلیل کند و من را درک کند.

 

 با خردمندی ارتباطی , جهانی که زندگی میکنید را زیبا کنید 

تقریبا در ارتباط موثر انسانی چنین امری محال است . اینکه واقعا شما از لحاظ درونی یک انسان را درک کنید کار بسیار پیچیده ای است و حداقل از نظر من با توجه به ویژگی هایی که انسان امروز دارد محال است.

ما نمی توانیم این کار را انجام دهیم. در ارتباط موثر انسانی شما نباید توقع داشته باشید که کسی شما را درک کند، حتی نزدیک ترین کسان به شما، حتی پدر شما، مادر شما، فرزند شما. واقعا امکان اینکه حال درونی شما را درک کنند را ندارند. این کار محال است.

شما نباید انتظار داشته باشید که دیگران به صورت اشراقی و الهام وار شما را درک کنند و آن وقت متناسب با درک درونی  که نسبت به شما پیدا می کنند  رفتار مناسب را هم از خودشان نشان دهند.

این کار خیلی دشواری است این کار ارتباط موثر انسانی را خیلی سخت می کند این کار باعث می شود که تنش های ارتباطی ما به شدت اضافه شود.

 

مهارت های ارتباطی چیست ؟ مهارتهای ارتباطی مبتنی بر خرد انسانی است 

یک مورد از مشکلات افراد، بحث اضطراب و استرس است که هنگام سخنرانی در مقابل جمعیت وجود دارد. من همیشه گفتم و این نکته را یادآور شدم که اتفاقا استرس بسیار زیاد و اضطراب بیش از حدی که غیر قابل کنترل است ، محصول همین نگاه خداگونه است , وگرنه همه انسان ها به صورت طبیعی وقتی در جلوی جمع قرار می گیرند و می خواهند برنامه ای اجرا کنند یا سخنرانی کنند، دچار اضطراب و استرس می شوند , اما چه زمانی اضطراب و استرس از کنترل خارج می شود.

زمانی که شما گمان کنید مخاطبان شما و کسانی که در جمع هستند، درون شما را می بینند.

 

 اگر به رفتار خود فکر نکرده باشید , مجبورید آن را توجیه کنید 

در واقع شما خودتان را به صورت یک شیشه شفاف و تمییز می بینید و گمان می کنید آدم هایی که در مقابل شما نشسته اند، می توانند پشت این شیشه را به راحتی ببینند. چون در درون خودتان آشفتگی است، ضربان قلبتان بسیار بالا رفته و احساس می کنید که دقیقا شرایطی را که خودتان دارید و از درون احساس می کنید را انها هم می بینند. شما اگر گمان کنید همه آدم ها دارند درون شما را می بینند ،  واقعا کنترل، کار بسیار دشواری است و مدیریت این اضطراب تقریبا محال است !

مثل اینکه شما فرض کنید دائما یک نفر دارد با دوربین خانه شما را می بیند ، محل کار شما را می بیند،  خب شما معذب می شوید و به شدت دچار اضطراب می شوید . اضطراب و استرستان صد چندان می شود و شاید غیرقابل کنترل و این نوع برخورد دقیقا برخورد اشراقی و خداگونه نسبت به انسان است.

 

مهارت های ارتباطی چیست ؟  مهارتهای ارتباطی = تعامل گروهی 

این را بدانیم که درون آدمها برای خودشان است و برای خدای خودشان .

ما قابلیت دیدن درون انسان ها را نداریم. ما قابلیت تجزیه و تحلیل درون آدمها را نداریم. ما نمی توانیم ذهن انسان ها را بخوانیم. این کار بسیار دشوار است و همه کسانی که چنین ادعایی دارند به نظرم مسیری رطی می کنند که حداقل انسانی نیست !

نمی خواهم بگویم کلاهبرداریست، نمی خواهم بگویم فاصدست ، نمی خواهم بگویم غیراخلاقی است ولی حداقل  می توانم بگویم ربطی به دنیای انسان ها ندارد، ریطی به ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی ندارد.

 

 

شما در خانواده ها هم مشاهده کرده اید که وقتی یک نفر پیدا می شود و فال قهوه می تواند بگیرد، شما می بینید که صف می کشند، همه می روند تا وقت بگیرند، که چه بشود؟ اینکه ذهن و درون و فکر کسانی دیگر را برایشان برملا  کند ، اینکه چه اتفاقاتی در آینده قرار است بیافتد و اینکه آدم هایی که اطرافشان هستند چه ذهنیت و نیتی دارند ؟ افراد همیشه جذب این نوع آدم ها شده اند.

علت این جذب همین نگاه خداگونه در مقوله ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی است.

 

 مهارتهای ارتباطی لازمه پیشرفت و موفقیت هر انسان مدرن امروزی است 

در صورتی که نه ما می توانیم به ذهنیت درون افراد پی ببریم ، نه می توانیم حال و روان آنها را مورد تجزیه و تحلیل قرار بدهیم و نه اساسا در ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی با ویژگی هایی که امروز ما داریم ، نیازی به این کار هست , آنچه که تعیین کننده است، خرد و شعور ارتباطی است وگرنه درون آدمها به ما ارتباطی ندارد . درون آدم ها مربوط به خودشان و خدای خودشان است.

 

مهارت های ارتباطی چیست ؟ مهارتهای ارتباطی تاثیرگذاری شما در گروه را تقویت میکند !

اتفاقا یک نکته ای که می خواهم بگویم این است که نه تنها خواندن ذهن آدمها کار بسیار دشواری است و به نظر من محالست و اینکه شما روان یک آدم را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهید کار بسیار دشواری است، حتی خود آن انسان هم به سختی می تواند  این کار را انجام دهد , ما خودمان هم به دشواری می توانیم دقیقا روان و ذهنیت خودمان را مورد تحلیل قرار دهیم.

 

 شناخت انسان به عنوان یک موجود تاریخ مند چراغ راه ارتباط موثر است 

فروید در مورد انسان معاصر موصوعی را مطرح می کند که بسیار زیباست. فروید می گوید :

انسان معاصر چندین ضربه مهلک دریافت کرد , یکی از اولین ضربه هایی که خورد این بود که انسان معاصر پایتخت نشینی خودش را در هستی از دست داد , وقتی گالیله ، کپلر و کوپرنیک کشف کردند که زمین سیاره ای است که به دور خورشید می گردد و یک سیاره بسیار کوچک در کهکشان راه شیری است و کهکشان راه شیری هم یکی از هزاران هزار ککهکشان است که در هستی وجود دارد و انسانی که گمان می کرد پایتخت نشین مرکز هستی است و همه نگاه ها را متمرکز روی خودش می دانست و خودش را از همه بالاتر و برتر می دانست، این حس را از دست داد.

 

 درک حالات و عواطف درونی یک انسان در مقوله مهارت های ارتباطی چیست , غیرممکن و محال است 

یعنی شما فرض کنید ما که در تهران زندگی می کنیم  و تهران پایتخت ایران است ، یک روزی بفهمیم تهران نه تنها پایتخت ایران نبوده که یک بیابان دور افتاده و بی آب و علفی است در یک گوشه که اهمیت چندانی هم ندارد ! انسان هویت خودش را تا حدی از دست می دهد. فروید می گوید ضربه بعدی که انسان معاصر خورد مربوط به داروین بود.

انسانی که هنوز هم با اینکه پایتخت نشینی خودش را در هستی از دست داده بود ولی به آبا و اجداد خودش افتخار می کرد. اما نظریه تکامل داروین تا حدی این افتخار را هم از بین برد . فروید می گوید سومین ضربه را من زدم.

 

 چگونگی نگاه شما به جهان اصول ارتباطی شما را میسازد 

انسانی که پایتخت نشینی اش را در هستی از دست داده ، انسانی که افتخار به آبا و اجدادش را از دست داده بود ، گمان می کرد می تواند روی پای خودش بایستد و خودش را تکیه گاه قرار داده و م با اتکا بر خودش ، جهانش را بسازد , من با نظریه ضمیر ناخودآگاه این را هم از او گرفتم , به او ثابت کردم که حتی خودت را هم به این راحتی نمی توانی بشناسی و به راحتی نمی توانی به خودت تکیه کنی.

 

 خرد و شعور ارتباطی مهمترین ابزار ارتباط موثر انسانی است 

من روی قسمت آخر حرف فروید تاکید دارم و این که واقعا شناخت خود کار بسیار دشواری است.

در دین ما هم آمده است کسی که خود را شناخت خدای خود را شناخته است. واقعا وقتی شما به مقام خودشناسی برسید در واقع به مقام خداشناسی رسیده اید. بنابراین قضاوت در مورد درون آدم ها، قضاوت در مورد ذهنیت آدم ها و قضاوت در مورد افکار آدم ها کار بسیار پیچیده و دشواری است.

شما به راحتی نمی توانید این کار را انجام دهید چون خود آنآدم هم نمی تواند دقیقا این کار را انجام دهد !

بنابراین اگر شما چنین ملاکهایی را  مبنای ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی خودتان قرار دهید , وارد یک سری معضلات و مشکلات و مسائلی می شوید که برون رفت از آن، کار بسیار دشواری است و تنش های ارتباطی ما به شدت افزایش پیدا می کند .

 

 مهارتهای ارتباطی مهمترین عامل کنترل تنشهای ارتباطی است 

ما در ارتباطات خودمان حتما این جمله ها را شنیده ایم , وقتی در یک سازمان یا در یک خانواده تنش های ارتباطی پیش می آید، در خیلی از مواقع برای صلح و سازش دادن و برای آشتی کردن حتما این جمله به گوشتان خورده است که شما ناراحت نشوید کسی که این حرف را زد، تو دلش چیزی نیست .

 

 عصر ارتباطات , خرد ارتباطی , مهارت ارتباطی

این دقیقا باز هم حاصل همان نگاه خداگونه است. چون دل آدمها را که ما نمی بینیم و ما از درون دل آدمها خبر نداریم.  اگر هم درون دلش چیزی هست یا اگر هم نیست به ما ارتباطی ندارد.

ما آن چیزی را که می شنویم و از رفتار طرف میبینیم ، برای ما ملاک ارتباط موثر انسانی است. بنابراین حرف شما مهم است نه اینکه شما هر حرفی را بزنید و بعد توجیه کنید که من درونم چیزی نیست , درون شما که برای ما قابل شناسایی نیست !

یعنی شما ما را به ملاکی حواله می دهید ، به ملاکی ارجاع می دهید که اصلا ما ابزار لازم برای سنجش آن را نداریم و خارج از توان و ظرفیت انسانی ماست.

 

 درک عمیق و دقیق نسبت به ارتباط موثر انسانی , لازمه موفقیت انسان امروز است 

ما در رفتارمان بسیار باید مراقب باشیم که اتفاقا ظاهرمان ، رفتارمان ، حرفی که می زنیم ، برخوردی که می کنیم، زبان بدنمان ، چهره ما و تمام پیام های کلامی و غیر کلامی که می گوییم ملاک ارتباط ماست .

ما نمی توانیم برای رفتارمان توجیه درونی بیاوریم , ما نمی توانیم برای رفتار انسانیمان توجیه خداگونه بیاوریم. حداقل در مسئله ارتباطات ما نمی توانیم یک نگاه اشراقی به انسان داشته باشیم .

 

 اولین قدم در ارتباط موثر این است که به عنوان یک انسان و از جایگاه یک انسان با دیگران رابطه برقرار کنیم 

بارها شده که شما با این شرایط مواجه شدید که یک نفر می گوید من نمی خواهم  ناراحتتان کنم ولی … من نمیخواهم فضولی کنم اما… خب اینها دقیقا حاصل همین نگاه است.

وقتی به شما می گویند من نمی خواهم ناراحتتان کنم اولا کاملا مشخص است که حتما می خواهد ما را ناراحت کند . حرفی که می خواهد بزند ناراحت کننده است و حتما برخورنده است و منظورش از زدن این حرف این است که اگر شما درون من را ببینید ، اگر ذهن من را بخوانید ، اگر فکر من را بخوانید و اگر روان من را تحلیل کنید ، آن وقت متوجه می شوید که من نیت بدی از زدن این حرف ندارم.

 

 نیت خوانی و ذهن خوانی , جایی در ارتباط موثر ندارد 

ما که چنین کاری نمی توانیم بکنیم. مهم آن حرفی است که شما می زنی و من را ناراحت می کنی، حالا با هر نیتی، چه نیتتان خیر باشد، چه نیتتان شر باشد .

شما حق ندارید برای توجیه رفتارتان، برای توجیه حرفی که می زنید ، یک ملاک خداگونه به انسان نشان بدهید، یک ملاک اشراقی و شهودی به انسان ها نشان بدهید , ما همچنین قابلیتی برای درک درون انسان ها نداریم .

 

 نگاه فرا انسانی در ارتباط انسانی ممنوع است 

در موارد بسیار زیادی که کلاس های کارگاهی در مورد زبان بیان برگزار شده است، من این جمله را شنیده ام که ما چگونه می توانیم از طریق زبان بدن به درون آدمها پی ببریم ؟ ما چگونه می توانیم از طریق زبان بدن ، ذهن و روان انسان ها را تحلیل کنیم و آن ها را پیشبینی کنیم؟  همیشه جواب من  این بوده است: زبان بدن به شما می آموزد که یک شرایط کلی را پیش بینی کنید که الان شرایط مناسبی برای یک رفتار مناسب هست یا نه .

قرار نیست زبان بدن به شما کمک کند که بفهمید چه کسی دروغ می گوید و چه کسی راست می گوید ! چون تجزیه و تحلیل این موضوع هم کار بسیار دشواری است .

 

 ارتباط موثر انسانی , خواستنی نیست , ساختنی است 

انسان ها خودشان هم در بسیاری از موارد نمی دانند که کار درستی دارند انجام می دهند یا خیر .

واقعا مرز بین صداقت و بی صداقتی مرز بسیار باریکی است  و تشخیص آن حتی برای خود انسان در مقابل رفتار خودش هم کار دشواری است، وای به حال اینکه شما بخواهید این پیش بینی را در مورد یک انسان دیگر انجام دهید .

 

 زبان بدن درست و صحیح لازمه ارتباط موثر انسانی است 

اگر هم قرار است ما پیش بینی ای انجام دهیم یا قضاوتی کنیم، صرفا این قضاوت می تواند قضاوتی باشد که از روی رفتار انسان هاست، از روی حرکاتشان، از روی حرف زدنشان، از روی نشست و برخاستشان ، از روی پیامهاشان ، از روی زبان بدنشان، که کاملا بیرونی است نه درونی .

ما فقط از روی ملاک های بیرونی می توانیم ارتباط موثر انسانی و مهارت های ارتباطی خودمان را تنظیم کنیم و براساس آن هم رفتار کنیم.