غزل 196 حافظ: آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند

آموزش لحن دکلمه	مشاوره رایگان فن بیان	نقشه راه فن بیان

.

.
غزل 196 حافظ با آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند آغاز می شود. وزن غزل آنان که خاک را به نظر ، مفعول فاعلات مفاعیل فاعلات (بحر مضارع مثمن اخرب مکفوف مقصور) می باشد. در ادامه می توانید متن کامل غزل و همچنین معنی لغات و شرح و تفسیر ابیات را مشاهده کنید. در شرح و تفسیر از کتاب شرح سودی بوسنوی ، شرح حافظ دکتر خطیب رهبر، دکتر عبدالحسین جلالیان و شرح شوق دکتر حمیدیان بهره گرفته شده است. ضمنا می توانید از فایل pdf متن، معنی و تفسیر غزل 196 حافظ استفاده کنید.

آنچه در ادامه می خوانید:

1- متن غزل

2- دکلمه غزل 

3- شرح و تفسیر غزل

4- معنی غزل و لغات

متن غزل 196 حافظ

دکلمه غزل 196 حافظ

دکلمه غزل آنان که خاک را به نظر کیمیا کنند با صدای استاد محمدعلی حسینیان

شرح و تفسیر غزل 196 حافظ

بسیاری از حافظ‌پژوهان، این غزل را پاسخی به غزل پر از طامات شاه نعمت الله ولی با مضمون زیر می دانند:

به نَظَر: با نگاه

کیمیا: علم شیمی و دانشی که در باور قدما به‌ وسیلۀ آن می‌توان هر فلز پَست مانندِ مس را تبدیل به زر کرد؛ اکسیر

کیمیا کنند: طلا کنند

معنی بیت: کسان و حضراتی که در آن بالا بالاها سیر می کنند و خاک را به اکسیر نگاه خود زر می کنند، آیا ممکن است قدری پایین بیایند و زیر پایشان را نگاه کنند؟ ما آن خاکیم نه بیش. پس ما را از این نعمت عظیم بی نصیب نگذارید.

نهفته: یعنی طایفه ای که در کشتی شان در دریا حرکت نمی کند. البته در نسخه قزوینی کشتی شکستگانیم ضبط شده است. به این معنی که کشتی دچار آسیب شده است و نگرانی شاعر را از اینکه ممکن است دیگر یار را نبیند نشان می دهد.

به: [بِ هْ ] بهتر

طبیبان مدعی: [طَ مُ دْ دَ ] کنایه ای در باب شیوخ ناصالح بوده است . طبیب نمایان و اینجا کنایه از شاه نعمت الله ولی است.

خزانه غیب: [خَ نِ غِ] اینجا منظور خزانه ای است که نزد سلاطین و پادشاهان بوده و در آن داروهای کمیاب و گرانبها که از دسترس عموم دور بوده نگهداری می شده است. و البته این سخنی است در یقین به مداوا از خزانۀ غیب

دوا کنند: [دَ کُ نَ ] درمان کنند

معنی بیت: بهتر است که درد عشقم از این طبیب نمایان و شیوخ ناصالح پنهان بماند که این ها درد عشق را نمی فهمند که دوایش را داشته باشند، باشد که از خزانه غیبی که دوای درد عشق را داشته باشد درمان شود.

نقاب: [ نِ ] روبند

رخ: [ رُ ] صورت

تصور: [ تَ صَ وْ وُ ] صورت کسی یا چیزی را به ذهن آوردن

معنی بیت: آن ها که می دانند معشوق هرگز چهره به کسی نشان نمی دهد، پس این همه کوس انا الحق زدن و تَصَوُّرِ وصال و لقای او برای چیست؟ تَصَوُّرِ هر کس، مصنوع و موهوم اوست و ربطی به معشوق ندارد. در این بیت خواجه تعریض و کنایه ای می زند به صوفیانی که ادعای رویت حق را دارند.

حسن عاقبت: [ حُ نِ قِ بَ ] نیکی پایان کار

رندی: [ رِ ] بی قیدی و لابالی گری که از روی فراست و کیاست و زیرکی باشد

زاهدی: [ هِ ] دین داری و تدیّن و پارسائی

عنایت: [ عِ یَ ] مهربانی و لطف و احسان و بخشش خداوندی

معنی بیت: از آنجا که عاقبت به خیری به زیرکی و فراست و بی قیدی رندانه و دین داری و تدین و پارسایی زاهدانه نیست، بهتر آن که کار خود را به لطف و مهربانی و احسان و کرم او بسپاریم.

بی معرفت: [ مَ رِ فَ ] بی علم و حکمت . بیدانش و هنر. که فاقد فضل و ادب است . که از ادب نفس وفرهنگ دور باشد

من‌یزید: [ مَ یَ ] مخفف «هل من یزید»؛ یعنی آیا کسی هست که زیاده کند . مزایده . حراج

اهل نظر: [ اَ لِ نَ ظَ ] کنایه از اهل دل است وآنکه پیوسته نظر بخوبان دارد . صاحب نظر

آشنا: [ شْ / شِ ]  دوست . یار

معنی بیت: بی علم و اخلاق و حکمت مباش که برندۀ مزایده و حراجی عشق، اهل نظر یعنی کسانی که در عشق بازی شهره اند هستند چرا که آنان عشق را می شناسند و به آن معرفت دارند و فقط با جانان نرد عشق می بازند.

حالی: در این زمان، هم اکنون

درون پرده: [ دَ پَ دِ ] پنهانی ، دور از چشم

فتنه: [ فِ نِ ] فساد، آشوب، بلوا

معنی بیت: اکنون که هنوز پرده و حجابی است، صوفیان و شیوخ ایشان این همه فساد و آشوب و بلوا راه انداخته اند، معلوم نیست که اگر روزی پرده ها کنار رود و حریم ها برداشته شود اینها می خواهند چه کار کنند؟ خلاصه آنکه این اول کار است، کجایش را دیدی؟

حدیث: [ حَ ] اینجا منظور سخن عشق است

صاحبدل: [ حِ دِ ] آگاه . بینا. دیده ور. عارف . صاحب حال . روشن ضمیر

خوش: [ خُ ] خوب، نیکو

ادا کنند: [ اَ کُ نَ ] بیان کنند

معنی بیت: اگر دلِ سختِ سنگ هم از سخنِ عشق به ناله و زاری درآید، تعجب مکن که عارفان و صاحبدلان، حکایت عشق و عاشقی را به نیکویی بیان می کنند.